Zagraniczne rachunki bankowe wymykają się przepisom o białej liście – a sankcje?
Przepisy o tzw. białej liście podatników zostały już opublikowane. Od 1 września przedsiębiorcy zobowiązani będą do dokonywania płatności na rachunki wskazane w wykazie. W innym przypadku, grozić im mogą sankcje – zarówno w CIT/PIT, jak i VAT. Co zatem z płatnościami na zagraniczne rachunki kontrahentów, którzy nie otworzyli rachunku bankowego w Polsce? Literalne brzmienie przepisów wskazuje, że sankcje będą miały zastosowanie. Najdotkliwiej odczują to polscy przedsiębiorcy, ale nie tylko.
Wśród licznych zmian w VAT i działań mających poprawić transparentność rozliczeń pomiędzy przedsiębiorcami jest wprowadzenie białej listy, czyli wykazu zawierającego szczegółowe i aktualizowane dane podatników VAT, w tym numery ich rachunków bankowych. Podatnicy będą mieli nie tylko możliwość, ale i obowiązek sprawdzenia danych kontrahenta – płatności powyżej 15 tysięcy złotych, pomiędzy przedsiębiorcami, powinny być dokonane na rachunek z wykazu.
Zapłata należności na rachunek inny niż wskazany w wykazie będzie wiązała się z sankcjami – solidarną odpowiedzialnością do kwoty VAT oraz brakiem możliwości zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodu. Co to oznacza dla polskich przedsiębiorców, a co dla zagranicznych podmiotów zarejestrowanych na VAT w Polsce? Przyjrzyjmy się.
Perspektywa polska
Bez wątpienia, Polscy przedsiębiorcy powinni rozpocząć prace nad dostosowaniem wewnętrznych procedur do nowych obowiązków. Działy księgowe we współpracy z działami zakupów powinny przeanalizować bazy dostawców, zmodyfikować procedury typu „order to pay” i na etapie zlecenia przelewu każdorazowo weryfikować numer rachunku bankowego kontrahenta. Jeżeli rachunek wskazany do płatności przez sprzedawcę – podatnika VAT czynnego – nie będzie zawarty w Wykazie, by uniknąć sankcji VAT/CIT/PIT nabywca powinien zawiadomić Naczelnika Urzędu Skarbowego wskazując rachunek, na który płatność została dokonana. Na złożenie zawiadomienia podatnik ma 3 dni.
Zawiadomienie należy złożyć w przypadku każdej płatności dokonanej z pominięciem rachunku z Wykazu. Jest to zatem „furtka” dla wpadkowych sytuacji, płatności ad hoc czy zaniedbań po stronie sprzedawcy.
Rachunki w Wykazie – czy tylko polskie?
Jakie rachunki będą wskazane w Wykazie? Konstrukcja przepisu wskazuje, że będą to wyłącznie rachunki prowadzone przez polski bank lub SKOK.
Zgodnie z art. 96b ust. 3 pkt 13, aby numer rachunku znalazł się w Wykazie musi to być rachunek:
- rozliczeniowy, o którym mowa w 49 ust. 1 ustawy Prawo bankowe (lub imienny rachunek w SKOK),
- wykazany w zgłoszeniu identyfikacyjnym/aktualizacyjnym NIP-2 oraz
- potwierdzony przy wykorzystaniu STIR (Systemu Teleinformatycznego Izby Rozliczeniowej).
Kryteriów tych nie spełniają rachunki bankowe prowadzone przez banki zagraniczne. Zagraniczne rachunki, nawet zgłoszone, nie będą mogły być zweryfikowane przez STIR, dlatego najprawdopodobniej nie znajdą się w Wykazie.
Praktyka obrotu gospodarczego pokazuje, że zagraniczne podmioty zarejestrowane dla celów VAT w Polsce niejednokrotnie nie otwierają rachunków bankowych w Polsce. Jeśli nie wnioskują o zwrot nadwyżki podatku naliczonego (zwroty te dokonywane są wyłącznie na polskie rachunki bankowe), żaden inny przepis nie nakłada na nie obowiązku posiadania polskiego rachunku.
Przepisy o białej liście również takiego obowiązku wprost nie zawierają (w przeciwieństwie na przykład do projektowanych przepisów o split payment, które dla podmiotów biorących udział w obrocie towarami/usługami z załącznika 15 do ustawy o VAT taki obowiązek wprost nakładają). Jednakże z uwagi na konstrukcję przepisów wydaje się, że taką konieczność „wymusi” rynek i polscy nabywcy towarów/usług. W przeciwnym razie polski przedsiębiorca, nabywający towary/usługi od zagranicznego podmiotu zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny w Polsce, każdą płatność na zagraniczny rachunek będzie musiał zgłosić do Urzędu Skarbowego. Konieczność zawiadomienia oznacza dodatkowe obciążenie dla działów finansowo-księgowych. A jego brak – prawdopodobnie sankcje VAT/CIT/PIT.
Zastosowanie sankcji
Literalne brzmienie przepisów wskazuje, że zapłata na rachunek inny niż wskazany w Wykazie będzie skutkowała solidarną odpowiedzialnością w VAT oraz niemożnością zaliczenia wydatku do kosztów podatkowych. Sankcja ta będzie miała zastosowanie wobec każdego podatnika, którego dostawca lub usługodawca jest „zarejestrowany na potrzeby podatku od towarów i usług jako podatnik VAT czynny”. Jest to zatem ujęcie bardzo szerokie, omijające wszelkie spory definicyjne w zakresie pojęcia „przedsiębiorcy”, „przedsiębiorcy zagranicznego” czy „podatnika”. Zharmonizowany na poziomie unijnym podatek VAT wprowadza konstrukcję „podatnika zarejestrowanego na potrzeby podatku VAT”. Poza krajowymi przedsiębiorcami do tej kategorii należą także podmioty posiadające siedzibę w innym kraju członkowskim, podlegające prawu kraju siedziby, które tylko z uwagi na dokonywanie czynności opodatkowanych VAT w Polsce, zobowiązane są do rejestracji dla celów VAT Polsce.
Wydaje się zatem, że o ile przepisy nie zostaną doprecyzowane lub w inny, wiążący sposób objaśnione, zapłata na rzecz zagranicznego podmiotu, który nie posiada rachunku w Polsce lub ze względu na korporacyjną politykę płatności przyjmuje na rachunek w kraju siedziby, naraża polskiego nabywcę na dotkliwe sankcje. Nawet przy dochowaniu należytej staranności i weryfikacji Wykazu przed zleceniem przelewu, sankcje mogą mieć zastosowanie, gdyż żaden rachunek kontrahenta nie będzie w Wykazie zawarty. Wówczas tylko zawiadomienie (przypomnijmy: dokonywane do każdej płatności w ciągu 3 dni od zlecenia przelewu) pozwoli na uniknięcie sankcji. Przy masowych płatnościach czy automatyzacji rozliczeń, każdorazowe zawiadomienie jest niemalże niemożliwe i wiąże się z nadmiernym obciążeniem polskich przedsiębiorców.
Przedsiębiorcy zagraniczni
Bezwzględne przepisy, którym będą podlegać polscy przedsiębiorcy może bezpośrednio uderzyć również w podmioty zagraniczne. Nie można wykluczyć, iż polscy nabywcy niejako „wymuszą” otwarcie przez zagranicznych kontrahentów rachunków w Polsce.
Sankcje CIT/PIT nie będą miały zastosowania do zagranicznych podmiotów, które prowadzą księgi zgodnie z przepisami kraju siedziby. Jednakże ze względu na sankcje w VAT, również zagraniczne podmioty będą zmuszone do modyfikacji wewnętrznych procedur i zarządzenia nowym ryzykiem podatkowym. Jeśli zagraniczny podmiot, zarejestrowany na potrzeby podatku VAT w Polsce nabędzie, w ramach transakcji krajowej, towar/usługę od innego zagranicznego podmiotu zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny w Polsce, będzie ponosił solidarną odpowiedzialność za „zaległości podatkowe w części podatku od towarów i usług proporcjonalnie przypadające na tę dostawę lub to świadczenie usług”.
Taka konstrukcja może stać w sprzeczności ze swobodą przedsiębiorczości, ułatwieniami dla prowadzenia biznesu w Polsce oraz zasadą proporcjonalności.
Nie tylko rachunki zagraniczne
Analogiczny problem będą mieli nabywcy dokonujący zapłaty przy wykorzystaniu nowoczesnych rozwiązań bankowych. Rachunki depozytowe, rachunki typu ESCROW czy tzw. rachunki wirtualne (zindywidualizowane rachunki użytkowników stosowane m.in. przez operatorów energetycznych czy sieci komórkowych) również wymykają się ramom przepisów o białej liście. To rodzi realne ryzyko dla przedsiębiorców operujących w tej branży oraz korzystających z takich usług – czyli praktycznie wszystkich.
Autor: Małgorzata Ronatowicz