Wykreślenie z rejestru VAT a prawo do odliczenia

Właściwością pytań prejudycjalnych spływających do TSUE jest czasami ich – wydawało by się – oczywistość. W wielu przypadkach na pierwszy rzut oka treść pytania może budzić zdziwienie  – dla doradców podatkowych z innych państw członkowskich odpowiedzi na zadane pytania wydają się proste a zagadnienie nie budzące wątpliwości w praktyce.

Teoretycznie tak było również w przypadku wyroku TSUE z 7 marca 2018 r. (C-159/17) – Dobre M. Marius

Pod rozstrzygnięcie TSUE trafiło zagadnienie odmowy prawa do odliczenia VAT, gdy rejestracja podatnika dla celów VAT została cofnięta, na skutek nieskładania deklaracji VAT za dany okres w ustawowym terminie.

Mimo cofnięcia rejestracji, spółka kontynuowała działalność i wystawiała faktury sprzedaży, jednocześnie nie wywiązując się z obowiązku składania deklaracji i płacenia podatku. Po paru latach podatnik złożył zaległe deklaracje VAT. Na skutek kontroli podatkowej organy nakazały zapłatę kwoty podatku należnego za okres w jakim podatnik wystawiał faktury a nie składał deklaracji VAT, podatnik wniósł o możliwość odliczenia podatku naliczonego od kwoty podatku należnego do zapłaty.

Pytanie prejudycjalne dotyczyło tego, czy Dyrektywa VAT sprzeciwia się unormowaniom krajowym, na podstawie których możliwe jest odmówienie podatnikowi prawa do odliczenia podatku naliczonego jeżeli jego rejestracja dla celów VAT została cofnięta, jednocześnie nakładając na podatnika obowiązek zapłaty podatku należnego, który powinien być wykazany w danym okresie (kiedy podatnik został wyrejestrowany).

Jak można się było spodziewać, TSUE orzekł, że rejestracja podatnika dla celów VAT nie jest warunkiem niezbędnym do skorzystania z prawa do odliczenia VAT. W wielu wcześniejszych orzeczeniach TSUE podkreślał, że prawo do odliczenia będące podstawą systemu VAT, nie powinno być ograniczane formalnym wymogiem rejestracji. Rejestracja VAT jest niezbędna do realizacji tego prawa.

W omawianym wyroku jednak TSUE wskazał, że rejestracja nie jest warunkiem niezbędnym do odliczenia podatku ale pod warunkiem, że organy podatkowe dysponują informacjami niezbędnymi do wykazania, że spełnione zostały wymogi materialne uprawniające do odliczenia – podobnie jak wskazano w wyroku Astone (wyrok z 28 lipca 2016 r., C‑332/15,).

Z tego względu Trybunał wskazał, że Dyrektywa VAT nie sprzeciwia się, unormowaniom na podstawie których organy mogą odmówić  podatnikowi prawa do odliczenia VAT w przypadku ustalenia, że

1. ze względu na uchybienia podatnika organy podatkowe nie mogły dysponować informacjami niezbędnymi do wykazania, iż spełnione zostały wymogi materialne dające prawo do odliczenia podatku naliczonego, lub
2. że podatnik działał w sposób bezprawny w celu skorzystania z  prawa do odliczenia.

Co istotne w tej sprawie do wykreślenia doszło na skutek nieskładania deklaracji VAT w ogóle, co więcej podatnik nadal wystawiał faktury, a nie składał deklaracji VAT.

Nie można takiej sytuacji utożsamiać np. z sytuacją gdy podatnik zostanie wykreślony z powodu składania tzw. zerówek albo na skutek zaniedbania czy pomyłki – nie został zarejestrowany dla celów VAT, ale składa deklaracje podatkowe i wykazany w nich podatek należny wpłaca do US.

Ponadto nawet jeśli – w sytuacji takiej jak będąca przedmiotem rozstrzygnięcia TSUE uchybienia podatnika są oczywiste, ale możliwe jest dowiedzenie spełnienia materialnych przesłanek prawa do odliczenia lub dowiedziono że  podatnik nie działa  w sposób bezprawny (nie ma na celu dokonania oszustwa podatkowego), prawo do odliczenia powinno przysługiwać.

Warto żeby organy podatkowe stosując w przyszłości tezy wynikające z tego orzeczenia brały pod uwagę dokładny stan faktyczny w danej sprawie, i nie interpretowały „ale” zgłoszonego przez Trybunał w sposób  rozszerzający oraz w sposób racjonalny interpretowały wypracowane przez TSUE przesłanki możliwości  odmowy prawa do odliczenia podatku, pamiętając że taka odmowa musi mieć charakter wyjątkowy.