Wybrane orzeczenia NSA - 11 maja 2022 r.
Wyrok NSA z dnia 11 maja 2022 r. ( I FSK 1627/18)
Otrzymanie odszkodowania w związku z niewywiązaniem się przez nabywcę z warunków umowy i nieodebraniem zamówionych towarów nie podlega opodatkowaniu VAT.
Podatnik jako producent metali, dokonuje odpłatnych dostaw towarów podlegających opodatkowaniu VAT. Spółka w zawieranych umowach zamieszcza klauzule zabezpieczające jej pozycję, na wypadek braku odbioru towarów zamówionych przez nabywcę. W razie zaistnienia takiej sytuacji, spółka ma prawo sprzedać nieodebrany towar na rynku po cenach bieżących na rzecz innego odbiorcy. Jednoczenie nabywca, z którym zawarto umowę, ma zapłacić spółce różnicę pomiędzy faktycznie uzyskaną przez spółkę ceną sprzedaży (niższą) a ceną wynikającą z umowy (wyższą) oraz pokryć wszelkie koszty związane z nieodebraniem towarów.
Zdaniem spółki, zapłata przez nabywcę określonej kwoty, stanowiącej zwrot kosztów poniesionych przez spółkę w związku z niewywiązaniem się przez nabywcę z warunków umowy, stanowi odszkodowanie za poniesione przez Spółkę szkody, stąd też nie podlega opodatkowaniu VAT.
Dyrektor KIS nie zgodził się ze stanowiskiem spółki. Zanegował uznanie otrzymanych kwot za odszkodowanie, jak również uznanie transakcji za dostawę towarów. Jednakże stwierdził, że przedmiotowe kwoty stanowią formę wynagrodzenia za działania spełniające przesłanki uznania ich za świadczenie usług, podkreślając zobowiązaniowy charakter umowy łączącej strony. Jego zdaniem Spółka otrzymuje możliwość sprzedaży nieodebranego towaru, natomiast dla nabywcy wymierną korzyścią jest możliwość nieodebrania zakontraktowanych towarów.
WSA we Wrocławiu nie zgodził się ze stanowiskiem fiskusa i uchylił zaskarżoną interpretację. Przywołał przedstawione w orzecznictwie przesłanki kwalifikacji zdarzenia jako świadczenie usług i podkreślił, że nie zostały one spełnione w przytoczonej sprawie. Nie podzielił także stanowiska organu, że zapłata przedmiotowej kwoty stanowi dla nabywcy wymierną korzyść w postaci możliwości nieodebrania zakontraktowanych towarów, co przeczy istocie umowy sprzedaży. Klauzula zabezpieczająca będąca elementem umowy jest fakultatywna, a zapłata rozważanej kwoty jest kompensatą szkody wyrządzonej poprzez naruszenie treści zobowiązania, a nie „wykupieniem się” ze stosunku zobowiązaniowego.
Takie stanowisko potwierdził także NSA, wskazując na spełnienie cech typowego mechanizmu odszkodowawczego. Spółka ma prawo, a nie obowiązek sprzedać nieodebrany towar. Niewywiązanie się z umowy również nie ma cech właściwych dla usługi.
Znaczenie w VAT
Sądy administracyjne kolejny raz potwierdzają, że odszkodowania pełnią jedynie funkcję wynagrodzenia za wyrządzone szkody i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT jako transakcje niespełniające przesłanek świadczenia usług.
Często podkreślany jest także brak wzajemności świadczeń przy odszkodowaniu. Jest to świadczenie o charakterze typowo kompensacyjnym. Warto zwrócić uwagę na charakter zapisów w umowach z kontrahentami, mówiących o konsekwencjach niewywiązania się z kontraktów oraz przeanalizować je pod kątem fakultatywności, tak aby kwestia opodatkowania lub braku opodatkowania takich transakcji nie budziła wątpliwości.