Czy wątpliwości związane ze sposobem rozliczenia i dokumentowania rabatów pośrednich już zostały rozwiązane?

Przedsiębiorcy, coraz częściej w celu intensyfikacji sprzedaży towarów proponują kontrahentom rabaty. Najczęstszą praktyką jest udzielanie rabatów w momencie sprzedaży, lub po przekroczeniu przez kontrahenta określonego progu wartości zamówień. Tak rozumiane rabaty stanowią jedną z podstawowych form rozliczeń handlowych.

Coraz bardziej popularnym sposobem motywowania ostatecznych klientów do zakupu danego towaru są rabaty udzielane przez producenta na rzecz finalnego nabywcy. Są to tzw. rabaty pośrednie. Pośrednie, ponieważ:

(1) rabaty te przyznane są z pominięciem jednego z uczestników łańcucha dostaw (tzw. pośrednika), a co istotne

(2) pomiędzy producentem a finalnym odbiorcą rabatu nie miała miejsca de facto bezpośrednia transakcja.

Sposób rozliczenia rabatu bezpośredniego na gruncie przepisów ustawy o VAT nie stwarza w zasadzie najmniejszych problemów. Skąd zatem wątpliwości w przypadku rabatów pośrednich? Główną istotą problemu jest określenie prawa do obniżenia podstawy opodatkowania, w sytuacji gdy producent udziela rabatu na rzecz ostatecznego odbiorcy, tj. wobec podmiotu, z którym do tej pory nie łączyła go żadna umowa i pomiędzy którymi nie miała miejsca żadna bezpośrednia transakcja. Brak jest zatem podstaw do udokumentowania tak udzielonego rabatu wystawioną fakturą korygującą. Skoro więc udzielenie rabatu pośredniego nie może być dokumentowane fakturą korygującą, pojawia się wątpliwość, czy sprzedawca może obniżyć kwotę podatku VAT należnego i w jaki sposób powinien udokumentować taki rabat dla potrzeb rozliczeń podatku VAT.

Przede wszystkim neutralność VAT

Przepisy ustawy o VAT, nie ograniczają prawa do skorygowania podstawy opodatkowania wyłącznie do transakcji realizowanych pomiędzy bezpośrednimi kontrahentami. Tym bardziej, że w przepisach ustawy o VAT nie wskazano wprost, że rabaty powinny być udzielane wyłącznie bezpośredniemu nabywcy. Na wartość świadczeń wpływ mają bowiem również kwoty otrzymane od podmiotów niebędących stroną bezpośrednich umów. W przeciwnym razie podstawa opodatkowania byłaby wyższa niż wartość otrzymanego wynagrodzenia sprzedawcy w związku ze zrealizowaną dostawą. W skrajnym przypadku mogłoby zatem dojść do sytuacji w której producent/sprzedawca ponosiłby ekonomiczny ciężar podatku VAT – a to stoi w sprzeczności z zasadą neutralności podatku VAT.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej potwierdza

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2017 roku, TSUE po raz kolejny rozwiał wątpliwości co do sposobu dokumentowania rabatów pośrednich, oraz prawa producenta do obniżenia podstawy opodatkowania. TSUE w sprawie C‑462/16 Boehringer Ingelheim Pharma GmbH & Co. KG potwierdził, że producent powinien mieć prawo do bezpośredniego odwołania się do proporcjonalności i obniżenia podstawy opodatkowania, niezależnie od formalnotechnicznych aspektów regulujących zagadnienia obniżenia podstawy opodatkowania.

Innymi słowy, odwołując się do ww. zasad podatnik jest uprawniony do skorygowania podstawy opodatkowania niezależnie od krajowych regulacji w tym zakresie. W przeciwnym razie, tj. wobec braku możliwości obniżenia obrotu/podstawy opodatkowania, faktyczny podatek płacony przez producenta byłby nieproporcjonalnie wysoki w stosunku do ceny/kwoty faktycznie otrzymywanej z tytułu sprzedaży towarów.

Z perspektywy polskiego podatnika tak przedstawiona teza może wydawać się aż nazbyt odważna. Powód: polskie organy podatkowe zwykle skupiają się właśnie na tych aspektach formalnotechnicznych (i to na ich podstawie określają prawa podatników), a nie na ogólnych zasadach konstrukcji VAT.

Niemniej jednak, zgodnie z regulacjami ustawy o VAT, podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę dla podmiotu dokonującego dostawy towarów lub świadczenia usług, a podstawę opodatkowania obniża się o kwoty udzielonych po sprzedaży opustów i obniżek cen. Tym bardziej zasadne wydaje się twierdzenie, że prawo do korekty podstawy opodatkowania w odniesieniu do udzielonych rabatów pośrednich znajdzie zastosowanie również w krajowych regulacjach.