Ujemne ceny energii elektrycznej i gazu a odwrotne obciążenie VAT

Wyrok WSA w Warszawie z 21 lutego 2024r., sygn. akt  III SA/Wa 2083/23.

W ostatnim czasie polska branża energetyczna była świadkiem niezwykłego zjawiska: pojawienia się ujemnych cen energii elektrycznej i gazu na rynku. Sytuacja ta wywołała spory i wątpliwości dotyczące sposobu opodatkowania takich transakcji podatkiem VAT.

Stan faktyczny

Spółka wystąpiła z wnioskiem o udzielenie indywidualnej interpretacji podatkowej w kwestii opodatkowania transakcji dotyczących energii elektrycznej i gazu po cenach ujemnych. We wniosku spółka opisała swoją działalność polegającą na świadczeniu usług rozliczania transakcji, w tym dotyczących energii elektrycznej i gazu, dokonywanych na rynku. Spółka zauważyła również występowanie ujemnych cen energii elektrycznej i gazu na rynku, co ma miejsce w przypadku przewagi podaży nad popytem. Dotychczasowa praktyka rynkowa zakładała, że dolną granicą cen jest zero, jednak obecnie istnieje możliwość wystąpienia cen ujemnych oraz cen zerowych dla tych towarów.

Spółka zaznaczyła, że od 1 kwietnia 2023 r. ma prawo zastosować mechanizm odwrotnego obciążenia dla transakcji dotyczących energii i gazu po cenach ujemnych zgodnie z art. 145e ust. 1 ustawy o VAT. Spółka argumentowała, że fakt wystąpienia ujemnej ceny nie może wpłynąć na zastosowanie mechanizmu odwrotnego obciążenia, który ma chronić interesy Skarbu Państwa w transakcjach towarowych na rynku regulowanym. Uważa, że wszystkie warunki stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia są spełnione w przypadku ujemnych cen energii i gazu.

Stanowisko KIS

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 10 sierpnia 2023 r., uznał stanowisko spółki za nieprawidłowe. Uznał bowiem, że w przypadku ujemnych cen gazu oraz energii nie występuje pojęcie odpłatności. Tym samym nie można określić obrotu, który stanowiłby podstawę opodatkowania. Aktualnie tego typu transakcje nie są traktowane jako dostawy towarów – powinny być uznane jako odpłatne świadczenie usług. Dyrektor KIS zakłada, że cena takiej usługi to wartość odebranej nadwyżki prądu, a świadczącym usługę (polegającą na odbiorze i wykorzystaniu niesprzedanej nadwyżki energii) jest jej nabywca.

Zgodnie z art. 145e ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT, mechanizm odwrotnego obciążenia VAT obejmuje dostawy gazu w systemie gazowym oraz dostawy energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym, dokonywane między podatnikami na giełdzie towarowej, rynku regulowanym lub zorganizowanej platformie obrotu (OTF) zgodnie z przepisami o giełdach towarowych oraz ustawą o obrocie instrumentami finansowymi.

Nawet przy posiadaniu przez nabywców statusu podatnika-pośrednika, zgodnie z art. 145e ust. 2 ustawy o VAT, nie wystarczy samo spełnienie tego warunku dla zastosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia. Konieczne jest również spełnienie warunków przedmiotowych, takich jak dokonanie dostawy gazu w systemie gazowym lub energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym na odpowiednich platformach handlowych.

W rezultacie, spółka nie może stosować mechanizmu odwrotnego obciążenia VAT od 1 kwietnia 2023 r. dla transakcji dotyczących energii i gazu dokonywanych w cenach ujemnych, zgodnie z art. 145e ust. 1 u.p.t.u.

Do WSA w Warszawie została wniesiona skarga przez Spółkę na powyższą interpretację.

Stanowisko WSA

WSA w uzasadnieniu wyroku [2] uznał, że ustawa o VAT [3] w sposób jasny i wyraźny ogranicza swoje zastosowanie jedynie do dostaw energii elektrycznej i gazu. W związku z tym nie obejmuje transakcji związanych z handlem energią elektryczną i gazem po cenach ujemnych, ponieważ tego typu działania są traktowane jako świadczenie usług pod względem podatku VAT. W rezultacie mechanizm odwrotnego obciążenia podatkiem VAT nie może być stosowany w przypadku ujemnych cen energii.

W związku z tym sąd oddalił skargę spółki i podtrzymał stanowisko organu podatkowego.

Znaczenie praktyczne

Decyzja sądu ma istotne znaczenie dla branży energetycznej. Potwierdza, że transakcje po cenach ujemnych nie kwalifikują się do zastosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia VAT. Jest to istotne dla podmiotów działających na rynku energii, ponieważ transakcje dotyczące energii elektrycznej i gazu po cenach ujemnych nie będą kwalifikowane jako dostawy towarów, lecz jako świadczenie usług. To z kolei może wpłynąć na sposoby rozliczania i opodatkowania tego rodzaju transakcji oraz wymaga dostosowania praktyk rynkowych do zaprezentowanego stanowiska, tak przez organ podatkowy, jak i przez sąd.

****

[1] Sygn. akt 0114-KDIP4-1.4012.160.2023.2.RMA.

[2] Sygn. akt  III SA/Wa 2083/23.

[3] Art. 145e ust. 1 ustawy o VAT.