Udzielenie licencji i jak prawidłowo rozliczyć obowiązek podatkowy w VAT

Galopujący postęp technologiczny oraz coraz to nowe wyzwania stawiane przed przedstawicielami biznesu, zmuszają przedsiębiorstwa do wdrażania oraz korzystania z nowoczesnych rozwiązań IT oferowanych na  rynku.

Przykład implementowanych rozwiązań może dotyczyć szeroko rozumianych licencji na korzystanie z oprogramowań komputerowych. Jednakże wraz z rosnącym zainteresowaniem przedsiębiorców, pojawiają się także pytania odnośnie momentu powstania obowiązku podatkowego w VAT w związku z udzieleniem licencji.

Obowiązek podatkowy i moment jego powstania – choć w sposób czytelny określone w ustawie o VAT, to jednak w wyjątkowych sytuacjach ich właściwa identyfikacja może być nie lada wyzwaniem. Niekiedy trudno jest bowiem właściwie zidentyfikować pojęcie „wykonania usługi”. Wszystko zależy od charakteru świadczonej usługi, ale również od postanowień umownych zawartych między stronami transakcji. Te zagadnienia są niezwykle ważne dla poprawnego zaraportowania transakcji, ale również mają istotne znaczenie dla minimalizacji potencjalnego ryzyka i sporu z organami podatkowymi. Spóźnione raportowanie transakcji z punktu widzenia sprzedawcy może wpłynąć na powstanie zaległości podatkowych i konieczności zapłaty odsetek. Z kolei przedwczesna identyfikacja obowiązku podatkowego w VAT, może być niekorzystna dla nabywcy – od tego bowiem momentu zależy również ziszczenie się prawa do odliczenia podatku naliczonego. Jak widać droga do właściwej identyfikacji momentu powstania obowiązku podatkowego wcale nie jest prosta i co więcej, zmieniające się co chwila stanowisko fiskusa nie uspokaja podatników w tym zakresie.

I tak w przypadku transakcji licencyjnych – istota problemu sprowadza się do zagadnienia, związanego z określeniem charakteru tej transakcji. Przez pewien czas organy podatkowe uznawały, że udzielenie licencji jest świadczeniem o charakterze ciągłym – a moment powstania obowiązku podatkowego jest uzależniony od przyjętych przez strony transakcji okresów płatności. Co ciekawe jednak, równolegle organy podatkowe prezentowały podejście, że udzielenie licencji może być uznane za czynność jednorazową – a skoro tak, to obowiązek podatkowy powstaje wówczas zgodnie z zasadami ogólnymi.

Z całą pewnością zakup licencji stanowi nabycie prawa do wartości niematerialnych i prawnych, a więc przeniesienie tego prawa przez licencjodawcę, polega na oddaniu oprogramowania do dyspozycji licencjobiorcy z prawem dalszego wykorzystywania. Tym samym dochodzi do świadczenia usługi.

Spór w zakresie momentu powstania obowiązku podatkowego, w przypadku usług licencyjnych już jakiś czas temu został rozstrzygnięty w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 września 2017 roku (sygn. akt I FSK 2319/15). Wówczas skład orzekający przychylił się do stanowiska, zgodnie z którym przekazanie licencji nie może być postrzegane z punktu widzenia usług o charakterze ciągłym – i to niezależnie czy licencja jest wydawana nabywcy bezterminowo, czy też na jakiś z góry ustalony okres.  NSA uznał, że usługa jest już wykonana w momencie zakończenia wszelkich prac, które umożliwiają korzystanie z licencji przez klienta. W sytuacji jednak gdy sprzedawca nie wykonuje żadnych dodatkowych prac – wówczas świadczona usługa nie może być uznana za usługę ciągłą. Co ważne, płatność ratalna również nie wpływa na moment powstania obowiązku podatkowego VAT, stanowi bowiem jedynie przyjętą przez strony transakcji, formę rozliczenia usługi.

Zatem, w przypadku licencji terminowych lub bezterminowych, udzielanych w momencie podpisania umowy, dla których wydanie „kluczy” licencyjnych oraz oprogramowania następuje bezpośrednio po podpisaniu umowy, o ile jednak nabycie to nie zostało poprzedzone płatnością ani spełnieniem odrębnych warunków – to wówczas obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 1 ustawy o VAT tj. z chwilą wykonania usługi. W opisanym wyżej przypadku, za moment wykonania usługi należy przyjąć datę udzielenia licencji – wtedy bowiem została spełniona istota tej usługi tj. przekazanie prawa do korzystania z oprogramowania na rzecz licencjobiorcy.  

Naszym zdaniem do odmiennych wniosków można dojść jedynie gdy realizacja okresowych opłat byłaby warunkiem niezbędnym do skorzystania z licencji (np. z uwagi na podjęte prace koncepcyjne lub dostosowujące oprogramowanie klienta do instalacji przekazywanej licencji). W takim przypadku zastosowanie znajduje treść przepisu art. 19a ust. 3 ustawy o VAT, zgodnie z którym za moment wykonania usługi należy uznać ostatni dzień każdego okresu rozliczeniowego, do którego odnosi się płatność (nie rzadziej niż raz w roku).  Oznacza to, że  usługę świadczoną w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok, dla której w związku z jej świadczeniem w danym roku nie upływają terminy płatności, uznaje się za wykonaną z upływem każdego roku podatkowego, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi.

W sytuacji jednak gdy udzielenie licencji jest uwarunkowane dokonaniem wcześniejszej płatności (np. w formie zaliczki, przedpłaty) potwierdzającej nabycie licencji czy akceptację warunków korzystania z oprogramowania, to zgodnie z treścią art. 19a ust. 8 ustawy o VAT, obowiązek podatkowy powstanie z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty.

Podkreślić należy, że o faktycznym wykonaniu usługi decyduje jej charakter, w związku z powyższym, w celu prawidłowej identyfikacji obowiązku podatkowego, niezbędne jest dokonanie analizy umowy cywilnoprawnej zawartej między Stronami, uwzględniając moment przekazania licencji, ewentualne świadczenia cykliczne czy dokonywane płatności. Te zagadnienia mogą mieć niezwykle istotne znaczenie dla określenia skutków podatkowych dla każdej z umów licencyjnych. Co ważne, nie ma w tym zakresie uniwersalnego wzorca, a tym bardziej rekomendacji, która byłaby możliwa do zastosowania dla wszystkich dostępnych na rynku opcji nabycia licencji.