TSUE podważa polskie warunki dla skorzystania z tzw. „ulgi na złe długi” w VAT

15 października 2020 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku w sprawie C‑335/19 (E. sp. z o.o. sp. k.) orzekł, że polskie przepisy w zakresie tzw. „ulgi na złe długi” (art. 89a ustawy o VAT) nakładają na podatników niedozwolone wymagania w celu odzyskania zapłaconego VAT od nieuregulowanych (w całości lub części) należności. W konsekwencji za niedopuszczalne należy uznać wprowadzone przez polskiego ustawodawcę wymagania, by w dniu dostawy towaru lub świadczenia usług, a także w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej w której podatnik zamierza skorzystać z „ulgi na złe długi” dłużnik był zarejestrowany jako podatnik VAT i nie był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, zaś wierzyciel był w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej nadal zarejestrowany jako podatnik VAT.

Tym samym, w celu skorzystania z ulgi na złe długi wystarczającym powinno być wykazanie, że wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności (do końca 2018 termin ten wynosił 150 dni).

Treść orzeczenia wpisuje się we wcześniejsze orzeczenia Trybunału (np. wyrok z 8 maja 2019 r., w czeskiej sprawie C‑127/18 (A‑PACK CZ)), który sprzeciwia się wprowadzaniu nieuzasadnionych ograniczeń w stosowaniu zasady, wedle której podstawę opodatkowania VAT stanowi świadczenie wzajemne rzeczywiście otrzymane, tzn. co do zasady organy podatkowe nie mogą pobrać VAT w kwocie wyższej od tej, którą faktycznie otrzymał podatnik.

Trybunał nie wypowiedział się jednak w zakresie obowiązującego obecnie w Polsce warunku do skorzystania z „ulgi na złe”, zgodnie z którym dłużnik w dniu dostawy towaru lub świadczenia usług, a także w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej w której podatnik zamierza skorzystać z „ulgi na złe długi” nie może być w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego. Powyższe wynika z tego, że pytanie na które odpowiadał Trybunał dotyczyło stanu prawnego, w którym ten warunek w polskim porządku prawnym nie występował. Niemniej, zdaniem autora, treść orzeczenia Trybunału nie powinna pozostawiać wątpliwości, że ten warunek również jest niezgodny z Dyrektywą VAT z uwagi na naruszenie zasady proporcjonalności.

Co więcej, Trybunał nie odniósł się też do kwestii 2-letniego terminu (liczonego od daty wystawienia faktury), w którym polski ustawodawca umożliwia podatnikom skorzystanie z „ulgi na złe długi”. Jednakże ewentualny brak zgodności tego warunku z zasadami unijnymi nie jest już tak jednoznaczny, gdyż można uznać, że warunek ten mieści się w granicach ograniczeń, które mogą nakładać państwa członkowskie w celu zapobiegania nadużyciom podatkowym, a jednocześnie nie uniemożliwia on (a jedynie ogranicza w czasie) prawo do realizacji uprawnienia.