Transakcje finansowe a zasada arm’s length – jakie czynniki należy wziąć pod uwagę analizując transakcje pożyczek, cash-pooling oraz hedging

Jak już sygnalizowaliśmy w poprzednim wpisie, OECD opublikowała wytyczne w zakresie cen transferowych dla transakcji finansowych (ang. Transfer Pricing Guidance on Financial Transactions) [dalej: Wytyczne]. Po wpisie dotyczącym rozdziału B. Wytycznych nadszedł czas na szczegółową analizę funkcji finansowych w ramach międzynarodowych grup kapitałowych, czyli Rozdział C. Rozdział ten opisuje funkcje treasury w grupie, ale skupia się w szczególności na problematyce pożyczek wewnątrzgrupowych. W rozdziale C. podkreślono, że w ramach międzynarodowych grup kapitałowych istnieją różne modele centralizacji funkcji treasury. Z praktyki wiemy, że najczęściej funkcje finansowe w grupie pełni jeden dedykowany do tego podmiot lub spółka dominująca. Kluczową funkcją takiego podmiotu może być, np. optymalizacja płynności finansowej w całej grupie oraz odpowiednie rozdysponowywanie środków pieniężnych do spółek (zgodnie z ich bieżącymi potrzebami), we właściwej walucie. Co więcej, podmiot pełniący funkcje finansowe może m.in. pozyskiwać środki pieniężne ze źródeł zewnętrznych, aby następnie udzielać wewnątrzgrupowych pożyczek. Korzyścią wynikającą z centralizacji funkcji finansowych w grupie jest umożliwienie pozostałym podmiotom z grupy skupienia swoich działań na prowadzeniu i rozwoju bieżącej działalności operacyjnej. Należy pamiętać, że funkcje koordynacyjne pełnione przez podmiot centralizujący funkcje finansowe, powinny być ustalane oraz wynagradzane na warunkach rynkowych (arm’s length). Rozważania nt. transakcji pożyczek wewnątrzgrupowych są najobszerniejsze. Przy czym we wstępie Wytycznych zostało pokreślone, że dotyczą one transakcji udzielenia / otrzymania pożyczki. Oznacza to, że zanim podatnik zastosuje mechanizmy wskazane w Wytycznych, powinien upewnić się, że analizowana transakcja nosi na pewno znamiona transakcji pożyczki, a nie np. wkładu na kapitał. Podkreślono, że w ramach analizy transakcji pożyczek, należy wziąć pod uwagę perspektywę obu stron transakcji, tj. pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy. Wskazano również, aby w pierwszej kolejności zweryfikować czy niezależny pożyczkodawca w ogóle udzieliłby finansowania w analizowanym przypadku, a jeżeli tak w jakiej wysokości. Wytyczne potwierdzają, że rating kredytowy jest dobrym narzędziem do oceny zdolności kredytowej (rating może być wyznaczany dla grupy, danego podmiotu lub dla konkretnej transakcji). Jednak nie rozwiewają wątpliwości co do wyboru właściwego ratingu. Zatem decyzja, czy w ramach analizy porównawczej posłużyć się np. ratingiem grupowym, czy ratingiem sporządzonym dla konkretnego podmiotu, musi być każdorazowo poprzedzona szczegółową analizą. W ramach takiej analizy należy wziąć pod uwagę charakter i okoliczności dokonania transakcji finansowej, rolę danego podmiotu w grupie oraz tzw. implicit suport, czyli potencjalnego wsparcia udzielonego przez grupę, w przypadku trudności w wywiązaniu się spółki ze swoich zobowiązań. Dopiero po przeprowadzeniu analizy zdolności kredytowej i zasadności udzielenia pożyczki, należy przeprowadzić analizę rynkowego poziomu wynagrodzenia w ramach transakcji. W Wytycznych zostało wskazane, że w ramach analiz transakcji pożyczkowych zastosowanie metody PCN (porównywalnej ceny niekontrolowanej) z uwagi na dostępność danych jest łatwiejsze niż w przypadku innych transakcji i jest ona rekomendowaną metodą dla tego typu transakcji. Przy czym, w ramach wykorzystania metody PCN, podkreślono konieczność weryfikacji danych wewnętrznych dotyczących transakcji pożyczek realizowanych z podmiotami niezależnymi. W ramach przeprowadzenia analizy porównawczej, w oparciu o metodę PCN, należy wziąć pod uwagę szereg czynników porównywalności, w tym m.in. długi termin zapadalności, brak zabezpieczenia, czy subordynację. W razie potrzeby, należy rozważyć także zastosowanie odpowiednich korekt w celu uzyskania próby jak najbardziej porównywalnej. W przypadku braku danych do zastosowania metody PCN, Wytyczne dopuszczają zastosowanie alternatywnej metody wyceny opartej o koszty ponoszone przez pożyczkodawcę (cost of funds approach). Analizy finansowe dla transakcji pożyczek zarówno w kontekście weryfikacji zasadności udzielenia finansowania jak i rynkowego charakteru transakcji, uwzględniające perspektywę obu stron transakcji, są więc analizami o szczególnie trudnym/złożonym charakterze. Do ich przygotowania niezbędny jest dostęp do zewnętrznych baz danych finansowych, a także specjalistyczna wiedza z zakresu finansów, niezbędna do poprawnej analizy transakcji oraz dostosowania właściwych kryteriów porównywalności. Kolejną szczegółowo przeanalizowaną w Wytycznych transakcją jest cash pooling. Wskazano, że ocena rynkowości tej transakcji jest trudna w praktyce, ponieważ cash pooling jest powszechnie stosowany głównie w ramach międzynarodowych grup kapitałowych. Ponadto wskazano, aby przy analizie cash pooling’u zwrócić szczególną uwagę na m.in. zasadność przystąpienia do takiej struktury, wady oraz zalety wynikające z uczestnictwa w cash pooling’u, czy wysokość potencjalnych korzyści i strat. Co ważne, w przypadku jeśli utrzymywany jest stan debetowy i kredytowy przez dłuższy czas, konieczne jest zbadanie, czy nie powinna mieć miejsce recharakteryzacja transakcji na pożyczkę/depozyt. Wytyczne nie zawierają jednak odpowiedzi na pytanie, kiedy i w jakich okolicznościach taka recharakteryzacja powinna zostać faktycznie dokonana. Wytyczne oczywiście poruszają także temat wynagrodzenia z tytułu uczestnictwa w cash pooling’u. Wskazano, że dany podmiot powinien otrzymać odsetki w wysokości nie niższej niż w ramach finansowania zewnętrznego. Jednocześnie podkreślono, że wysokość wynagrodzenia to nie wszystko, a o uczestnictwie w strukturze cash pooling’u może zadecydować np. dostęp do stałego źródła finansowania, uzyskanie płynności finansowej, czy brak ekspozycji na banki zewnętrzne. Zatem w przypadku występowania w grupie transakcji cash pooling’u zasadne jest, aby przeanalizować czy są one spójne ze wskazówkami z Wytycznych. Ostatnią transakcją poruszoną w ramach części C. Wytycznych jest hedging, czyli strategia zabezpieczająca międzynarodowe grupy kapitałowe przed nadmiernymi zmianami kursów walutowych lub cen towarów. W tym zakresie Wytyczne nie mówią wiele, a jedynie przedstawiają możliwe mechanizmy, za pomocą których grupa może scentralizować zabezpieczanie przed ryzykiem. W Wytycznych wskazano także, że w przypadku, gdy podmiot centralizujący funkcje finansowe organizuje umowy hedgingowe na rzecz pozostałych spółek operacyjnych, działania takie powinny być uznawane za usługę i wynagradzane na warunkach rynkowych. Podsumowując, chociaż Wytyczne nie stanowią w Polsce źródła prawa, to publikacje OECD w zakresie cen transferowych są powszechnie wykorzystywane, a opisywana część C. Wytycznych dostarcza wiele przydatnych wskazówek w zakresie analizy transakcji finansowych. Przede wszystkim, Wytyczne podkreślają kluczowe znaczenie analizy nie tylko rynkowego poziomu wynagrodzenia w ramach Transakcji, ale również warunków, na jakich została ona zwarta. Przykładowo w przypadku pożyczek, należy w pierwszej kolejności ocenić zasadność i wysokość udzielonego finansowania. Tym bardziej, w przypadku przygotowywania analiz dla transakcji finansowych (które w ostatnich latach są przedmiotem zainteresowania organów) warto sięgnąć po Wytyczne i zawarte w nich zalecenia.