Slim VAT 3 – Zmiany dotyczące sankcji VAT

Pakiet Slim VAT 3 przewiduje zmiany przepisów dotyczących sankcji VAT, które mają na celu doprowadzić do zgodności polskich przepisów z prawem unijnym. Jednak analiza proponowanych przepisów prowadzi do wniosku, że w praktyce niewiele się zmieni, a planowane rozwiązania dotyczące ograniczenia stosowania wobec podatników sankcji VAT będą miały charakter iluzoryczny. 

W kwietniu 2021 r. zapadł wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C-935/19 Grupa Warzywna, w którym stwierdzono, że polskie przepisy, zgodnie z którymi w prawie każdym przypadku nieprawidłowego rozliczenia VAT nakładana jest dodatkowe zobowiązanie podatkowe (sankcja VAT) naruszają przepisy unijne (w tym zasadę proporcjonalności). Od tego czasu, sądy administracyjne często uchylają decyzje organów podatkowych w tym zakresie, wskazując, że sankcja VAT nie może być stosowana automatycznie w każdym przypadku nieprawidłowego rozliczenia.

Przedstawiony przez Ministerstwo Finansów pakiet zmian Slim VAT 3 przewiduje zmianę przepisów ustawy o VAT w zakresie sankcji VAT w celu doprowadzenia do zgodności polskich przepisów z przepisami prawa unijnego. A przynajmniej takie – zdaniem Projektodawcy – było zamierzenie. Jednak analiza treści planowanych zmian dotyczących sankcji VAT nie pozostawia wątpliwości, że w praktyce propozycje te niewiele zmieniają i nie prowadzą do dopasowania polskich przepisów do regulacji unijnych. Proponowane przesłanki dotyczące stosowania sankcji VAT są skonstruowane w sposób, że odstąpienie od nałożenia sankcji VAT przez organy podatkowe będzie w praktyce niemożliwe. 

Zgodnie z projektem nowelizacji, organy podatkowe będą mogły odstąpić od stosowania sankcji VAT tylko w przypadku wystąpienia łącznie dwóch przesłanek:

• zaistnienia szczególnych okoliczności, z których można wywnioskować, że podatnik działał z należytą starannością, jakiej można było od niego oczekiwać w danej sytuacji, oraz
• pod warunkiem, że nieprawidłowość nie skutkowała uszczupleniem należności z tytułu podatku lub nie może skutkować uszczupleniem tej należności.

Przy czym – biorąc pod uwagę treść innych przepisów i praktykę organów podatkowych – spełnienie każdej z tych przesłanek może być w praktyce niemożliwe, wobec czego proponowany przepis będzie miał „martwy” charakter.

Pierwsza przesłanka jest sformułowana nieprecyzyjnie i daje organom podatkowym duże pole do interpretowania określonych sytuacji na niekorzyść podatników. Z brzmienia ww. przepisu wynika, że to do organu będzie należała ocena, jakie szczególne okoliczności mają znaczenie w danej sprawie, czy w ogóle nastąpiły oraz czy można z nich wywnioskować, że podatnik zachował się tak, jak tego można było od niego oczekiwać w danej sytuacji. Jeśli wziąć pod uwagę dotychczasowe doświadczenia związane z analizą należytej staranności przez podatników, którzy zostali wmanewrowani w karuzelę podatkową – jest wysoce prawdopodobne, że organy podatkowe w większości przypadków będą twierdzić, ze podatnicy nie działali z należytą starannością i konieczne jest nałożenie sankcji VAT.

Druga z przedstawionych przesłanek jest sformułowana błędnie. Warto bowiem zauważyć, że na gruncie obowiązujących przepisów sankcję VAT można zastosować tylko w przypadku, gdy nastąpiło, bądź mogło nastąpić uszczuplenie należności podatkowej. Tak więc zwolnienie ze stosowania sankcji w sytuacjach, gdy nie wystąpiło nawet narażenie na uszczuplenie jest w świetle obecnie obowiązujących przepisów niemożliwe – w takim przypadku nie ma nawet możliwości zastosowania sankcji VAT. Zatem Projektodawca proponuje ograniczenie możliwości stosowania sankcji w odniesieniu do sytuacji, które i tak nie wchodzą w zakres tej sankcji. Proponowany przepis jest sformułowany nielogicznie i nie wprowadza realnych zmian obecnie obowiązujących przepisów.

Podsumowując, proponowane zmiany nie dają możliwości dostosowania kwoty sankcji do konkretnych okoliczności danej sprawy i nadal powodują automatyczne stosowanie sankcji (przy czym jedynie przewidują jej zmniejszenie w przypadku korekty związanej z kontrolą). Planowana nowelizacja nie przeniesie żadnych rzeczywistych zmian w zakresie stosowania przez organy podatkowe sankcji VAT, a jest zabiegiem mającym na celu wyłącznie „formalne” dostosowanie polskich przepisów do wyroku TSUE.