Przekazanie infrastruktury drogowej – szansa na zwrot VAT?

Duże projekty deweloperskie często wiążą się z koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów przez inwestorów pro publico bono. Przykładowo budowie nowoczesnego centrum handlowego „w szczerym polu” często towarzyszy budowa dróg dojazdowych, węzłów komunikacyjnych czy też infrastruktury energetycznej i wodociągowej. Koszty te w polskich realiach nie są z reguły ponoszone przez gminy, ale przez inwestorów komercyjnych, którym zależy na szybkim uruchomieniu obiektu i zapewnieniu dogodnych dojazdów dla klientów.

Elementy tej infrastruktury są zwykle nieodpłatnie przekazywane gminom. W tym momencie w praktyce może pojawić się dodatkowy koszt w postaci podatku VAT, którym obciążone jest nieodpłatne świadczenie usług i nieodpłatna dostawa towarów. Jest to zwykle koszt niebagatelny gdyż podstawą opodatkowania jest koszt wytworzenia tych elementów (wartość gruntu i poniesionych prac). W przypadku gdy inwestycja zrealizowana jest na gruncie gminy, jest szansa na uniknięcie podatku VAT na podstawie regulacji, która wyłącza spod opodatkowania VAT nieodpłatne świadczenie usług. Takiej możliwości nie ma w sytuacji gdy inwestor przekazuje drogę wybudowaną na własnym gruncie gdyż jest to traktowane przez organy podatkowe jako nieodpłatna dostawa towarów podlegająca VAT.

Podobna sprawa była przedmiotem rozstrzygnięcia w TSUE (sprawa C-528/19 Mitteldeutsche Hartstein-Industrie AG) W spór z niemieckim fiskusem weszła firma zajmująca się eksploatacją kamieniołomu, która wybudowała drogę wiodącą do kamieniołomu i przekazała ją gminie. Po ukończeniu robót odcinek drogi był wykorzystany przez pojazdy ciężarowe Spółki oraz inne pojazdy.

Spółka częściowo odliczyła podatek VAT związany z budową drogi, natomiast nie naliczyła podatku należnego od nieodpłatnego przekazania czego zażądały niemieckie organy podatkowe.

Rozstrzygając sprawę Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, iż kluczowe jest rozważenie czy istnieje bezpośredni i ścisły związek pomiędzy tymi robotami budowlanymi w zakresie rozbudowy, z jednej strony, i podlegającą opodatkowaniu transakcją realizowaną przez nią na późniejszym etapie obrotu lub prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą, z drugiej strony. Takiego związku TSUE się dopatrzył, stwierdzając, iż nie byłaby możliwa eksploatacja kamieniołomu bez wybudowania drogi przez podatnika zatem niewątpliwie prawo do odliczenia VAT podatnikowi przysługiwało.

Co istotne Trybunał Sprawiedliwości stwierdził również że nieodpłatne przekazanie robót budowlanych nie podlega opodatkowaniu VAT jako nieodpłatna dostawa towarów (Niemcy skorzystały z opcji zrównania wykonania niektórych robót budowlanych z dostawą towarów) pomimo, iż zezwolił na odliczenie podatku naliczonego. Trybunał bowiem uznał, iż koszt budowy drogi jest elementem kosztu transakcji objętych podatkiem (czyli sprzedaży kamienia wapiennego) zatem nie może być tutaj mowy o nieopodatkowaniu ostatecznej konsumpcji.

Przy takiej interpretacji wydaje się, że ta argumentacja może zostać wykorzystana w każdej sytuacji gdy przedsiębiorca przekazuje infrastrukturę na rzecz gminy, ale jednocześnie z niej korzysta w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. To otwiera możliwości odzyskania zapłaconego VAT np. przed właścicielami centrów handlowych, którzy w ramach inwestycji budują drogi dojazdowe do centrum, które następnie przekazują gminom. W tej sytuacji związek przekazanej drogi z działalnością gospodarczą przedsiębiorcy wydaje się oczywisty a poniesiony koszt budowy drogi (jak i całego centrum handlowego) zawsze będzie ujęty w kalkulacji usług świadczonych w oparciu o wybudowany obiekt.

Pewnym utrudnieniem może być jedynie specyficzna regulacja prawa niemieckiego, która zrównuje przekazanie niektórych robót budowlanych z dostawą towarów – czego nie ma miejsca w polskich przepisach – aczkolwiek nie powinno to w istotny sposób wpływać na ocenę prawną.