Propozycje zmian w Ordynacji podatkowej cz. I

Ma być prościej i łatwiej… ale komu?

Propozycje zmian w Ordynacji podatkowej, cz. I – Kontrola podatkowa i czynności sprawdzające

20 czerwca 2023 r. Ministerstwo Finansów poinformowało o rozpoczęciu konsultacji podatkowych w sprawie zmian w przepisach Ordynacji podatkowej (link). Konsultacje potrwają do 31 sierpnia 2023 r. Jedno już jest pewne – obecny projekt w tej kadencji Sejmu nie zostanie rozpatrzony, ale legislacyjne prace na poziomie rządowym miałyby ruszyć już po wyborach. Uważamy, że kierunek zmian został przez MF wyraźnie wskazany i sugeruje kształt, jaki mogą przybrać przyszłe regulacje weryfikacji rozliczeń podatkowych. Zmiany te będą miały doniosłe znaczenie dla wszystkich podatników.

Tym artykułem rozpoczynamy serię wpisów na blogu MDDP na temat planowanych zmian w Ordynacji podatkowej.

Propozycja MF wprowadza szereg zmian, które – jak tłumaczą przedstawiciele resortu – mają doprowadzić do uproszczenia procedur podatkowych. Czy zatem jest się z czego cieszyć?

Pierwszym omawianym tematem w ramach serii jest propozycja MF co do likwidacji kontroli podatkowych przeprowadzanych przez naczelników urzędów skarbowych. Likwidacja ta nie oznacza, że urzędy skarbowe utracą kompetencje do weryfikacji poprawności rozliczeń podatników. Zmianie ma jednak ulec formuła, w której będą one przeprowadzane.

Plany MF zakładają istotne rozszerzenie kompetencji organów podatkowych w ramach czynności sprawdzających. Do najważniejszych planowanych rozszerzeń tej procedury będą należały między innymi:

• przesłuchiwanie świadków oraz strony;
• przeprowadzanie oględzin;
• wejście do lokalu, w którym podatnik: ma swoją siedzibę, prowadzi działalność gospodarczą, przechowuje księgi (w tym niekiedy bez zgody takiego podatnika);
• gromadzenie dowodów poprzez pozyskanie ich od innych instytucji czy osób.

Permanentna kontrola

Podatnik będzie mógł być zaskoczony przeprowadzeniem szerokiej weryfikacji poprawności jego rozliczeń w każdym możliwym czasie. Czynności sprawdzające mają też nie podlegać jakimkolwiek ograniczeniom czasowym, a organ będzie mógł je prowadzić do czasu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Nie będą też ograniczone żadnym ustawowym terminem ich zakończenia.

Organ podatkowy będzie mógł czynności sprawdzające w dowolnym momencie rozszerzyć, ale również, wobec braku zastosowania (zarówno obecnie, jak i w planowanych zmianach) do czynności sprawdzających art. 58 Prawa przedsiębiorców oraz art. 282a Ordynacji podatkowej, będzie mógł w dowolnym czasie czynności sprawdzające ponowić.

Do czynności sprawdzających nie znajdzie również zastosowania art. 165b Ordynacji podatkowej, który, co do zasady, zakazuje organom podatkowym wszczynania kontroli podatkowych po upływie 6 miesięcy od zakończenia kontroli. Oznacza to, że wszczęcie postępowania podatkowego po czynnościach sprawdzających będzie możliwe w zasadzie w każdym czasie, w którym nie doszło do przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Zmiana formy

Należy przypomnieć, że kontrola podatkowa rozpoczyna się w sposób formalny oraz w taki sam sposób się kończy. Organ podatkowy, który chce przeprowadzić kontrolę podatkową, musi (z pewnymi wyjątkami) zawiadomić o tym zamiarze podatnika. Natomiast kończąc kontrolę zobowiązany jest sporządzić i przekazać kontrolowanemu protokół kontroli zawierający wnioski w zakresie poprawności rozliczania się podatnika w kontrolowanym okresie. Poddany kontroli podmiot ma możliwość zapoznania się z ustaleniami organów a także może złożyć zastrzeżenia do protokołu kontroli. Nie oznacza to wcale, że podmiot ten musi wejść z organem w jakikolwiek spór, bo przecież może zgodzić z wnioskami wyciągniętymi przez weryfikujących poprzez złożenie korekty deklaracji. Natomiast organy nie muszą przesyłać podatnikowi dokumentu wszczynającego ani kończącego czynności sprawdzające (i najczęściej tego nie robią).

Mimo planu zastąpienia kontroli podatkowej czynnościami sprawdzającymi propozycje MF nie zawierają żadnych zmian, które obligowałyby organy podatkowe do: (i) powiadomienia podatnika o zamiarze przeprowadzenia oraz (ii) zakończenia czynności sprawdzających formalnym dokumentem.

Rewolucyjne zmiany czy uregulowanie dotychczasowej praktyki?

Nie będzie dalekie od prawdy stwierdzenie, że proponowane przez MF zmiany, gdyby weszły w życie, miałyby charakter rewolucyjny. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że MF w uzasadnieniu projektu samo przyznało, że czynności sprawdzające są bardziej efektywne w zakresie stwierdzania nieprawidłowości od kontroli podatkowej. Stwierdzenie to nie mogło pojawić się znikąd, a wynika z okoliczności, że praktyka urzędów skarbowych, mimo sprzeciwów płynących ze środowiska doradców podatkowych, już te zmiany po części wprowadziła. Z drugiej strony większy nacisk zostanie położony na kontrole celno-skarbowe, o czym również resort wspomina w uzasadnieniu projektu.

Ocena propozycji MF

W naszej ocenie proponowane zmiany doprowadzą do systemowego ograniczenia uprawnień podatników. Wśród negatywnych konsekwencji należy wymienić przede wszystkim obawę o zmianę stanowiska co do rozliczeń podatkowych, w szczególności wobec braku obowiązku zapoznania podatnika z wynikami przeprowadzonych czynności sprawdzających. Podatnik będzie musiał żyć ze świadomością, że w każdym momencie może być wzywany raz po raz do odpowiedzi na pytania organów podatkowych.

Można również mówić o próbie ograniczenia udziału podatnika w samym procesie, skoro najistotniejsza dla podatnika część, za jaką można uznać możliwość zapoznania się ustaleniami kontrolujących, będzie dla niego dostępna jedynie przy dobrej woli organu podatkowego.

Zasadniczego ciężaru mogą również nabrać zasady ogólne postępowania, skoro przepisy szczególne nie będą wprowadzać rewolucyjnych gwarancji.

Czy zatem będzie prościej? Oczywiście, że tak. Szkoda tylko, że przy odpowiedzi na to pytanie MF nie uwzględnił podatników – im prościej nie będzie.