Powiązanie z poplątaniem, czyli jak prawidłowo identyfikować podmioty powiązane

Identyfikacja powiązań pomiędzy stronami transakcji jest nie tylko kluczową, ale i jedną z pierwszych czynności, którą podatnik powinien wykonać przed przystąpieniem do realizacji obowiązków dokumentacyjnych i sprawozdawczych z zakresu cen transferowych.  

Biorąc pod uwagę dużą zmienność i niepewność przepisów podatkowych, warto odpowiednio wcześniej zweryfikować, czy za dany rok obowiązki zostały prawidłowo określone, a przede wszystkim czy transakcje ze wszystkimi podmiotami zostały objęte dokumentacją cen transferowych.

Właściwe ustalenie powiązań może być związane nie tylko z obowiązkami, ale również ze zwolnieniami. Przykładowo, z obowiązku sporządzania dokumentacji cen transferowych zwolnione są m.in. te podmioty, w których udziały posiada wyłącznie Skarb Państwa.

Traktuj swojego tak samo jak obcego

Ustawy dochodowe regulują wprost, na jakich warunkach podmioty powiązane powinny ustalać między sobą ceny transferowe. Muszą to zrobić w ten sam sposób, w jaki warunki transakcji ustaliłyby podmioty, których nie łączą żadne relacje właścicielskie, rodzinne, czy też takie, które powodują wzajemne wywieranie wpływu.

Dość łatwo wyobrazić sobie sytuację, w której istnieje konieczność udzielenia pożyczki spółce, w której prezesem jest małżonek małżonka i dochodzi do ustalenia konkretnych wymagań co do jej spłaty, a tej samej sytuacji, gdy w grę wchodziłaby działalność obcej osoby. To dlatego właśnie fiskus został zaopatrzony w konkretne narzędzia, które mają traktować jednakowo obie okoliczności, a jest nimi np. doszacowanie dochodu lub straty czy recharakteryzacja.

Powiązanie niejedno ma imię

Aby prawidłowo wyznaczyć krąg podmiotów, które są ze sobą powiązane, nie należy ograniczać się jedynie do powiązań kapitałowych. Tym bardziej, że nie muszą one wynikać tylko z relacji pośród najbliższych udziałowców czy bezpośredniego właścicielstwa kapitałowego, ale również pośrednio – wtedy gdy jeden podmiot posiada w kapitale drugiego podmiotu określony udział, a z kolei ten drugi posiada udział w kapitale zupełnie innego podmiotu. Tym trudniejsze jest to zadanie w przypadku rozbudowanych struktur kapitałowych i właścicielskich. Co istotne, podmiotami powiązanymi są również podmioty krajowe (jest to specyfika polskich przepisów)! Istnieją zwolnienia z obowiązków dokumentacyjnych dla tych podmiotów, ale przy spełnieniu określonych warunków.

Powiązania to także te – wydawać by się mogło – najprostsze do zidentyfikowania: relacje rodzinne (tj. związek małżeński, pokrewieństwo i powinowactwo do drugiego stopnia).

Dla podatnika pewnym wyzwaniem może być nawet ustalenie powiązań osobowych i funkcyjnych (zarządczo – kontrolnych), występujących chociażby wtedy, gdy ta sama osoba sprawuje funkcje zarządcze lub kontrolne jednocześnie w obu podmiotach będących stronami danej transakcji. I o ile prawnie umocowani członkowie zarządu, podejmujący decyzję w spółce, nie są trudni do ustalenia, o tyle wyznaczenie kręgu osób oddziałujących sprawczo na spółkę może być bardziej problematyczne.

Kluczowe jest bowiem określenie zdolności danej osoby fizycznej do wywierania znaczącego wpływu na te podmioty, a więc jej faktyczną zdolności do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych przez te podmioty, np. poprzez podejmowanie decyzji o rezygnacji z części działalności czy wprowadzeniu na rynek nowego produktu.

Powiązania są ważne nie tylko w TP

Temat powiązań jest szczególnie istotny nie tylko w obszarze cen transferowych. Świadomość i znajomość własnego otoczenia biznesowego może być wykorzystana w wielu obszarach, nawet biorąc pod uwagę różne definicje powiązań na gruncie różnych przepisów.

Przykładowo są to obszary związane z:

• ustaleniem beneficjenta rzeczywistego i ustawą o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy,
• wymianą informacji podatkowych z innymi państwami i składaniem powiadomień CBC,
• wykazywaniem w sprawozdaniu finansowym transakcji z podmiotami powiązanymi na gruncie ustawy o rachunkowości,
• podatkiem minimalnym, który wejdzie w życie na początku przyszłego roku wraz z nowelizacją ustawy o CIT,
• powiązaniami z ustawy o VAT np. przy JPK,
• i wielu, wielu innych.

Tak jak wskazaliśmy na wstępie, w każdym z tych przypadków należy zweryfikować definicję powiązań osobno, albowiem nie jest ona spójna ustawowo.