Pomoc finansowa dla pracowników z Ukrainy – skutki w PIT. Czy przepisy podatkowe są dostosowane do dzisiejszych wyzwań?

Sytuacja w Ukrainie spowodowała bezprecedensowy napływ uchodźców do Polski. Osoby przybywające do naszego kraju stoją w wielokilometrowych kolejkach, starając się przekroczyć granicę samochodem bądź pieszo.

W związku z wyjątkową sytuacją, podjęto także wyjątkowe środki, by zaadresować problemy związane choćby z legalnym przekroczeniem polskiej granicy czy też legalizacją pobytu w Polsce setek tysięcy uchodźców. I w tym zakresie spodziewane są również konkretne rozwiązania legislacyjne.

Wielu przedsiębiorców wdraża programy wsparcia dla pracowników, pochodzących z Ukrainy lub mających rodziny na terenie objętym wojną. Taka pomoc może rodzić określone konsekwencje PIT dla beneficjentów, o których to konsekwencjach należy pamiętać w kontekście ulg i zwolnień przewidzianych w przepisach.

W oparciu o aktualny stan prawny, poniżej prezentujemy formy pomocy materialnej, które mogą być szczególnie istotne dla firm zatrudniających pracowników i zleceniobiorców z Ukrainy. Zaznaczamy też, że zgodnie z najnowszymi komunikatami prasowymi, resort finansów pracuje nad dalszymi rozwiązaniami, które mają poszerzyć zakres ulg i zwolnień podatkowych, stosowanych w przypadku pomocy obywatelom Ukrainy.

WSPARCIE W FORMIE ZAPOMOGI

Zapomoga może być wypłacana pracownikom, zleceniobiorcom, jak również członkom ich rodzin. Jest to jednorazowe i bezzwrotne świadczenie pieniężne, z którego pracodawca może korzystać celem wsparcia danej osoby w związku z trudną sytuacją materialną lub życiową.

Zapomogi korzystają ze zwolnienia z PIT, jeżeli zostały otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci (art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy o PIT). Należy przy tym pamiętać o następujących zasadach:

• zapomoga jest w całości wolna od podatku niezależnie od jej wysokości jeżeli została wypłacona ze środków funduszu socjalnego, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, z funduszy związków zawodowych lub zgodnie z odrębnymi przepisami wydanymi przez właściwego ministra,

• jeżeli natomiast zapomoga jest wypłacane z innych źródeł, wówczas zwolnienie jest limitowane. Aktualnie, limit zwolnienia wynosi 000 zł rocznie (limit podwyższony w związku ze stanem epidemii COVID-19).

Zasadą jest, że zapomogi wypłacane są na wniosek, w którym opisuje się sytuację życiową, uzasadniającą przyznanie tego rodzaju wsparcia.

Wydaje się oczywistym, iż zapomoga wypłacona pracownikowi, zleceniobiorcy (bądź członkom ich rodzin), posiadającym ukraińskie obywatelstwo, jest zapomogą wypłacaną   w związku z indywidualnym zdarzeniem losowym, a zatem kwalifikuje się do powyższych zwolnień podatkowych. Konflikt wojskowy w ojczyźnie dotyka bowiem każdego – choćby ze względu na posiadaną rodzinę, znajomych czy majątek.

ŚRODKI FUNDUSZU SOCJALNEGO

Warto pamiętać o zwolnieniu z opodatkowania świadczeń pieniężnych i rzeczowych, otrzymywanych przez pracownika w związku z finansowaniem działalności socjalnej, w całości sfinansowanych ze środków ZFŚS lub funduszy związków zawodowych. Aktualnie, limit zwolnienia wynosi 2.000 zł rocznie.

Należy zwrócić uwagę, że powyższym zwolnieniem nie są objęte świadczenia z postaci bonów, talonów i innych znaków, uprawniających do wymiany na towary lub usługi.

ULGA DLA MŁODYCH

W ramach tzw. ulgi dla młodych, wolne od podatku (do kwoty 85.528 zł rocznie) są m.in. przychody ze stosunku pracy i umów zlecenia, uzyskane do ukończenia 26 r. życia.

Ulga ta może mieć zastosowanie dla młodych pracowników z Ukrainy, co może efektywnie prowadzić do tego, że dodatkowe wsparcie finansowe lub rzeczowe od pracodawcy w ogóle nie będzie obciążone PIT.

Ulga ta jest dostępna również przy zatrudnieniu obywateli Ukrainy na podstawie umowy zlecenia, ale w tym przypadku warunkiem jest, aby zleceniobiorca był polskim rezydentem podatkowym. W przypadku umów zlecenie z nierezydentami, rozliczanych 20% ryczałtem, ulga dla młodych nie ma bowiem zastosowania.

BRAK KONIECZNOŚCI POBORU ZALICZEK OD DOCHODÓW ZLECENIOBIORCÓW NIEPRZEKRACZAJĄCYCH 30 000 ZŁOTYCH W ROKU PODATKOWYM

W przypadku umów zlecenia zawieranych z obywatelami Ukrainy, którzy posiadają rezydencję podatkową w Polsce, ich dochody opodatkowane są wg skali podatkowej. Osoby te skorzystają z kwoty wolnej od podatku (30.000 zł) w ramach rocznego rozliczenia.

Niemniej, zleceniobiorcy mają możliwość złożenia płatnikowi stosownego wniosku, co będzie skutkowało niepobieraniem miesięcznych zaliczek na podatek dochodów. Konieczne są jednak do spełnienia dwa warunki:

• roczne dochody zleceniobiorcy nie mogą przekroczyć 30 000 PLN w ciągu roku,
• zleceniobiorca nie może w tym samym roku osiągać dochodów z innych źródeł, od których pobierane są zaliczki na podatek z uwzględnieniem kwoty wolnej (np. z umowy o pracę zawartą z innym podmiotem lub z działalności gospodarczej).

W przypadku umów zlecenie z nierezydentami, rozliczanych 20% ryczałtem, rozwiązanie to nie będzie stosowane.

ULGA NA POWRÓT

Od 1 stycznia 2022 ustawa o PIT przewiduje zwolnienie od podatku kwoty 85 528 zł rocznie przez 4 kolejne lata podatkowe dla osób, które w wyniku zmiany miejsca zamieszkania przeniosą swoją rezydencję podatkową do Polski, czyli podlegają w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu.

Ulga obejmuje:

• przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy,
• przychody z umów zlecenia,
• przychody z działalności gospodarczej (we wszystkich formach opodatkowania poza kartą podatkową).

Ulga na powrót, w jej aktualnym kształcie, może być realnym narzędziem wspierającym pracowników z Ukrainy, ale tylko tych, którzy spełniają dodatkowe warunki. Warunki te są następujące:

1. podatnik nie miał miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie obejmującym:

• trzy lata kalendarzowe poprzedzające bezpośrednio rok, w którym zmienił miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz
• okres od początku roku, w którym zmienił miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, do dnia poprzedzającego dzień, w którym zmienił miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz

2.podatnik:

• posiada obywatelstwo polskie, Kartę Polaka lub obywatelstwo innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa należącego do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Konfederacji Szwajcarskiej, lub
• miał miejsce zamieszkania:

• nieprzerwanie co najmniej przez okres, o którym mowa w pkt 1, w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Konfederacji Szwajcarskiej, Australii, Republice Chile, Państwie Izrael, Japonii, Kanadzie, Meksykańskich Stanach Zjednoczonych, Nowej Zelandii, Republice Korei, Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej lub Stanach Zjednoczonych Ameryki, lub
• na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nieprzerwanie przez co najmniej 5 lat kalendarzowych poprzedzających okres, o którym mowa w pkt 1, oraz

3. posiada certyfikat rezydencji lub inny dowód dokumentujący miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w okresie niezbędnym do ustalenia prawa do tego zwolnienia, oraz

4. nie korzystał uprzednio, w całości lub w części, z tego zwolnienia – w przypadku podatników, którzy ponownie przeniosą miejsce zamieszkania na terytorium Polski.

Na tę chwilę wydaje się zatem, że uchodźcy ukraińscy nie będą mogli szeroko korzystać z ulgi. Większość z nich posiada wyłącznie obywatelstwo ukraińskie i przed przyjazdem do Polski mieszkała w Ukrainie.

Ulga może być dostępna dla Ukraińców, mieszkających wcześniej w jednym z państw wymienionych wyżej (np. w państwie Unii Europejskiej), jak również dla posiadaczy Karty Polaka. Jednakże liczba posiadaczy Kart Polaka jest ograniczona – w latach 2015 – 2018 wydano ok. 42 tysiące takich Kart Ukraińcom. Pod znakiem zapytania stoi aktualnie uzyskanie Karty Polaka – procedura, co do zasady, toczy się przed polskim konsulatem za granicą. Rada Ministrów może wyznaczyć wojewodę prowadzącego procedurę w Polsce, jednak na tę chwilę nic takiego nie nastąpiło.

Wydaje się, że w kontekście aktualnej sytuacji na Ukrainie uzasadnionym byłoby dostosowanie warunków ulgi na powrót, tak by możliwe było jest stosowanie do obywateli Ukrainy, na zasadach obowiązujących np. dla obywateli Unii Europejskiej.

Zwrócić należy uwagę, że na potrzeby ulgi na powrót okresy zagranicznej rezydencji podatkowej powinny być udowodnione poprzez przedłożenie polskim organom odpowiednich certyfikatów podatkowych. Żądanie uzyskiwania zagranicznych dokumentów przez obywateli państwa objętego wojną sprawia wrażenie nielogicznego i niehumanitarnego. Jest to kolejny aspekt, który powinien doczekać się konkretnych rozwiązań na poziomie zmian legislacyjnych.