Polski Ład a VAT – część 1: Grupy VAT

W dniu 26 lipca 2021 roku na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy wprowadzającej rozwiązania proponowane w ramach tzw. Polskiego Ładu. Chociaż przeważająca część zmian dotyczy podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych, w projekcie znalazły się również zmiany w VAT – m.in. umożliwienie wspólnego rozliczania podatku w ramach Grup VAT i opodatkowanie usług finansowych. W tym wpisie omówione zostaną warunki utworzenia, sposób działania i korzyści z rozliczeń Grup VAT, natomiast kolejny wpis poświęcony będzie opcji opodatkowania usług finansowych.

System wspólnego rozliczania podatku VAT przez grupę podmiotów powiązanych jest rozwiązaniem stosowanym już w 18 krajach UE. Uprawnienia państw członkowskich do wprowadzenia przepisów umożliwiających tworzenie Grup VAT wynikają z art. 11 unijnej dyrektywy VAT. Dyrektywa zapewnia krajom członkowskim swobodę w zakresie kształtowania szczegółowych zasad wprowadzenia wspólnego rozliczania VAT, więc rozwiązania przyjęte w poszczególnych krajach mogą się od siebie różnić.

Możliwość wspólnego rozliczania podatku będzie całkowitym novum w ustawie o VAT. Koncepcja wspólnych rozliczeń istniała dotychczas w podatku dochodowym od osób prawnych (podatkowe grupy kapitałowe). Zainteresowanie podatników tworzeniem Grup VAT może przyczynić się do zwiększenia popularności PGK, ponieważ konieczność oddzielnych rozliczeń na gruncie VAT była podnoszona przez podatników jako powód zniechęcający ich do tworzenia PGK.

Grupa VAT może zostać utworzona przez podatników, którzy są ze sobą powiązani finansowo, ekonomicznie i organizacyjnie. Powiązania te muszą występować przez cały okres trwania Grupy, niespełnienie jednego z kryteriów współzależności będzie miało wpływ na utratę statusu podatnika przez Grupę VAT.

W opublikowanym projekcie ustawy odstąpiono od pierwotnych wymogów, aby w pierwszym etapie Grupę VAT mogły utworzyć wyłącznie podmioty należące do PGK w rozumieniu przepisów ustawy o CIT, co znacznie ograniczyłoby dostępność tego rozwiązania. Według nowym założeń, ze wspólnych rozliczeń w ramach Grupy VAT będą mogły skorzystać także powiązane ze sobą małe i średnie przedsiębiorstwa. Przez powiązanie ekonomiczne podatników, wymagane do utworzenia Grupy VAT, należy rozumieć posiadanie przez jeden z podmiotów bezpośrednio min. 50% udziału w kapitale zakładowym pozostałych podmiotów. Dla spełnienia wymogu istnienia powiązania ekonomicznego, nie jest wymagane prowadzenie jednego rodzaju działalności, przez wszystkie podmioty tworzące Grupę VAT- ważna jest natomiast ich komplementarność i wzajemność. W przedstawionych w uzasadnieniu do projektu przykładach, Grupy VAT mogą zostać utworzone przez podmioty wytwarzające towary / świadczące usługi niezbędne dla działania pozostałych członków lub prowadzące działalność tego samego rodzaju, lecz w różnych sektorach gospodarki. Natomiast dla wystąpienia powiązania organizacyjnego istotne jest występowanie struktury zarządzania skutkującej podejmowanie decyzji przez jeden podmiot.

Wprowadzenie Grupy VAT ma na celu uproszczenie rozliczeń transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi (należącymi do Grupy VAT). W efekcie proponowane rozwiązanie zapewni neutralność podatkową na gruncie VAT wewnątrz Grupy. Podmioty do niej należące będą składać jedno rozliczenie VAT i nie będą musiały rozliczać VAT i wystawiać faktur dokumentujących wewnętrzny przepływ towarów i usług.

Grupa VAT będzie posiadać status podatnika i jako taka zostanie wpisana do rejestru podatników VAT. Jednocześnie nastąpi wykreślenie z tego rejestru jako podatnika VAT podmiotu, który wchodzi w skład Grupy VAT. Transakcje dokonywane na rzecz któregoś z podmiotów należących do Grupy VAT będą traktowane jako transakcje na rzecz tej Grupy. I odwrotnie, transakcje zawierane z podmiotem spoza Grupy będą traktowane jako transakcje zawierane przez Grupę. Za wypełnianie obowiązków podatkowych spoczywających na Grupie VAT odpowiedzialny będzie jej przedstawiciel, wskazany w umowie tworzącej Grupę VAT. Podmioty wchodzące w skład Grupy VAT będą solidarnie odpowiedzialne za jej zobowiązania z tytułu tego podatku.

Utworzenie Grupy VAT skutkuje przede wszystkim ograniczeniem pracy administracyjnej związanej koniecznością rozliczania VAT od transakcji dokonywanych w ramach grupy, jak również poprawą przepływów finansowych w ramach Grupy VAT z uwagi na brak konieczności naliczania/odliczania podatku VAT od transakcji wewnątrzgrupowych. Pozwoli również na efektywne zarządzanie przepływami pieniężnymi wynikającymi z tych transakcji i rozliczeń VAT poszczególnych podmiotów wchodzących w skład Grupy VAT (nadwyżki podatku VAT należnego u niektórych podmiotów będą kompensowane z nadwyżkami podatku VAT naliczonego u innych członków Grupy VAT). Wymierne korzyści finansowe mogą dotyczyć podmiotów prowadzących działalność zwolnioną z VAT (finansową, ubezpieczeniową, medyczną).

Pewną słabością będzie omawianej koncepcji będzie obowiązek prowadzenia ewidencji czynności dokonywanych wewnątrz grupy i przedstawienie jej na żądanie organu. Niewątpliwie jednak przepisy wprowadzające w polskim systemie VAT możliwość tworzenia Grup VAT należy ocenić pozytywnie.