Opodatkowanie VAT usług finansowych – szansa czy pułapka?

Wprowadzona od 1 stycznia 2022 r. możliwość rezygnacji ze zwolnienia z VAT dla usług finansowych i opodatkowania ich stawką podstawową VAT (23%) wydaje się atrakcyjnym rozwiązaniem dla wielu podatników, w szczególności w przypadkach, gdy usługi te stanowią marginalną część działalności, a jednocześnie skutkują ograniczeniem prawa do odliczenia VAT w postaci konieczności stosowania współczynnika VAT.

Niestety podobnie jak wiele regulacji wprowadzanych w ramach tzw. polskiego ładu, również regulacja dotycząca opcji opodatkowania usług finansowych nie jest pozbawiona wad i niejasności co zniechęca podatników do korzystania z tej opcji.

Pierwszą kwestią jaka się pojawia w odniesieniu do opodatkowania usług finansowych jest ustalenie momentu powstania obowiązku podatkowego. W przypadku części usług zwolnionych, co do których możliwa jest rezygnacja ze zwolnienia, obowiązuje zasada szczególna, zgodnie z którą obowiązek podatkowy powstaje na zasadzie kasowej, tj. z chwilą otrzymania wynagrodzenia. Jednakże ustawodawca wprowadzając omawiane przepisy nie dokonał równolegle zmian przepisów dotyczących obowiązku podatkowego jak również nie przewidział żadnych szczególnych regulacji w tym zakresie.

Konsekwencją powyższego jest uznanie, że w przypadku rezygnacji ze zwolnienia z VAT dla usług finansowych obowiązek podatkowy będzie powstawał na zasadach ogólnych, tj. z chwilą wykonania usługi, względnie z chwilą upływu okresu rozliczeniowego, jeśli taki został okres został ustalony.

Takie rozwiązanie nastręcza jednak pewnych praktycznych problemów, m.in. w przypadku usług udzielania pożyczek. O ile bowiem w przypadku stosowania zwolnienia zastosowanie znajduje zasada szczególna i obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania wynagrodzenia, tj. odsetek, o tyle w przypadku rezygnacji ze zwolnienia pojawia się wątpliwość jaki moment powinien zostać uznany za wykonanie usługi. Pewnym rozwiązaniem może być tutaj określenie terminów płatności odsetek co skutkowałoby uznaniem usługi za wykonaną z chwilą upływu poszczególnych okresów rozliczeniowych. Jeśli jednak takich okresów nie ustalono, problem pozostaje a możliwych rozwiązań jest kilka. W mojej ocenie właściwym podejściem jest uznanie, że wykonanie usługi pożyczki następuje z chwilą wypłaty środków przez pożyczkodawcę, niemniej do tej pory ani Ministerstwo Finansów ani Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej nie przedstawili żadnego stanowiska w tej kwestii.

Kolejnym problemem jest brak przepisów przejściowych, wskazujących jak traktować usługi, których świadczenie rozpoczęło się przed rezygnacją ze zwolnienia z VAT, a które są kontynuowane po wybraniu opodatkowania VAT. Wobec braku takich regulacji należy posiłkować się obowiązującymi normami oraz ogólnymi zasadami prawa intertemporalnego. Wydaje się, że w ślad za regulacjami z art. 41 ust. 14a – 14h ustawy VAT właściwe będzie przyjęcie, że zastosowanie znajdzie stawka aktualna na dzień powstania obowiązku podatkowego. Tutaj jednak wracamy do punktu wyjścia ze względu na niejasności w zakresie ustalenia momentu wykonania usługi.

Wątpliwości budzi również kwestia wpływu rezygnacji ze zwolnienia z VAT na świadczenie usług finansowych na rzecz podatników z innych krajów UE. W takim przypadku miejscem świadczenia usług jest kraj usługobiorcy a zasady opodatkowania wyznaczają reguły obowiązujące w kraju usługobiorcy w ramach mechanizmu odwrotnego obciążenia. Fakt wyboru opodatkowania VAT usług finansowych przez polskiego podatnika nie ma wpływu na ich opodatkowania w kraju odbiorcy. Pojawia się jednak pytanie, czy obrót ze świadczenia takich usług powinien być traktowany jako sprzedaż dająca prawo do odliczenia VAT. Wydaje się, że zasadnym byłoby uznanie, iż tak właśnie jest. Można bowiem argumentować, iż gdyby podatnik świadczył te usługi na terytorium kraju, byłyby one opodatkowane i dawałyby prawo do odliczenia VAT a podstawę do tego daje art. 86 ust. 8 pkt 1 ustawy VAT. Niemniej także w tej kwestii brak jest stanowiska organów podatkowych a sam ustawodawca również nie przedstawił żadnych wskazówek w tym zakresie choćby w uzasadnieniu do projektu ustawy.

Jak widać, choć opcja opodatkowania usług finansowych mogłaby być przydatna i korzystna dla wielu podatników to sposób jej wprowadzenia skutecznie zniechęca do jej zastosowania. Wobec tylu wątpliwości, dopóki przepisy nie zostaną odpowiednio uzupełnione bądź Ministerstwo nie wyda objaśnień podatkowych lub interpretacji ogólnej w tym przedmiocie, podjęcie decyzji o rezygnacji ze zwolnienia z VAT powinno zostać poprzedzone uzyskaniem indywidualnej interpretacji podatkowej.