Opinia Rzecznik Generalnej – czy członek zarządu jest podatnikiem VAT?

W ramach sporu pomiędzy członkiem zarządu spółki [dalej: adwokat TP] a luksemburskimi organami podatkowymi, do TSUE trafił wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Dotyczył on uznania działalności adwokata TP za samodzielną działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów VAT.

Czego dotyczyła sprawa?

Adwokat TP jest członkiem zarządu kilku holenderskich spółek akcyjnych. W ramach swojej działalności bierze udział w podejmowaniu decyzji odnośnie do polityki ryzyka, rachunkowości i strategii spółek oraz uczestniczy w opracowywaniu propozycji przedstawianych zgromadzeniom akcjonariuszy.

Luksemburskie organy podatkowe nałożyły podatek VAT na wynagrodzenie adwokata TP, które uzyskał w 2019 r. w związku ze sprawowaniem funkcji członka zarządu. Fiskus uznał, że adwokat TP, jako członek zarządu, samodzielnie wykonuje działalność gospodarczą z uwagi na jej stały charakter i pobiera w zamian wynagrodzenie. Po sporach z luksemburskimi organami podatkowymi sprawa trafiła do sądu okręgowego w Luksemburgu, który wystąpił do TSUE z pytaniem prejudycjalnym.

Opinia Rzecznik Generalnej

Rzecznik Generalna w swojej opinii[1] przedkłada argumenty wskazujące na to, że wątpliwym jest uznanie, że adwokat TP jako członek zarządu prowadził samodzielnie działalność gospodarczą.

Po pierwsze, adwokat TP nie otrzymuje wynagrodzenia za swoją indywidualną działalność, ale jako część podmiotu zbiorowego. Zgodnie z zasadą opisaną w art. 441–8 luksemburskiej ustawy o spółkach handlowych, jako członek zarządu to nie on odpowiada osobiście za zobowiązania spółki, lecz odpowiada jedynie kolegialnie organ, którego jest członkiem. Zatem w tym przypadku samodzielne ponoszenie ryzyka wydaje się być wyłączone. Rzecznik zaznaczyła również, że odpowiedzialność deliktowa obejmująca również członka organu, nie może być w tym względzie decydująca. Taki rodzaj odpowiedzialności dotyczy każdej osoby, także pracowników, a więc nie determinuje o istnieniu samodzielnej działalności gospodarczej.

Po drugie, działalność adwokata TP w charakterze członka zarządu nie może być dowolnie świadczona na wolnym rynku na rzecz podmiotów trzecich, w zależności od decyzji adwokata TP. Taka działalność przynosi korzyść jedynie danej spółce, w skład organu której został powołany. Działalność adwokata TP jako członka zarządu nie cechuje własna inicjatywa gospodarcza, z uwagi na to, że taka działalność jest ograniczona przez prawo spółek. Prawo to przypisuje zarządowi lub też jego członkom określone prawa i obowiązki w relacji ze spółką.

Po trzecie, wysokość wynagrodzenia adwokata TP jako członka zarządu jest niezależna od jego nakładu pracy. Wysokość ta nie została ustalona w drodze negocjacji adwokata TP z świadczeniobiorcą, lecz przeciwnie – jednostronnie określona przez inny organ spółki, walne zgromadzenie.

Zdaniem Rzecznik Generalnej fakt zależności od spółki w zakresie ustalania swojego wynagrodzenia wskazuje, że adwokat TP nie prowadzi samodzielnie działalności gospodarczej. Mimo że adwokat TP otrzymuje nie stałe, lecz zmienne wynagrodzenie, powiązane procentowo z wynikami spółki, nie zmienia to przywołanego wniosku. W efekcie jego udział w wynikach spółki, tj. w jej ryzyku gospodarczym, nie może być utożsamiany z ponoszeniem własnego ryzyka (zysku i straty). Podobnie w sytuacji, gdy pracownik obok stałej pensji otrzymuje zmienne wynagrodzenie uzależnione
od wyników pracodawcy. Nie oznacza to, że prowadzi samodzielną działalność gospodarczą. Nadal to pracodawca ponosi ryzyko gospodarcze, w którym pracownik ma udział w przypadku sukcesu. Sam jednak własnego ryzyka gospodarczego nie ponosi.

W opinii Rzecznik Generalnej adwokat TP jako członek organu kolegialnego innego podatnika (nawet w przypadku otrzymywania wynagrodzenia zmiennego), w rozumieniu art. 9 ust. 1 dyrektywy o VAT nie jest porównywalny z typowym podatnikiem prowadzącym samodzielną działalność gospodarczą. Ostatecznie jednak Rzecznik Generalna, po dokonaniu kompleksowej analizy, pozostawia rozstrzygnięcie w tym zakresie dla sądu odsyłającego.

Co jest istotne?

Problematyka uznania  działalności członka zarządu spółki za samodzielną działalność gospodarczą jest przedmiotem sporów z organami podatkowymi. Reasumując rozważania Rzecznik Generalnej warto podkreślić, że w każdym indywidualnym przypadku należy przeanalizować wszystkie okoliczności, w jakich takie świadczenie jest realizowane.

Zaklasyfikowanie działalności członka zarządu jako samodzielnej działalności gospodarczej wymaga całościowej, indywidualnej oceny, w której kluczowymi kwestiami są: ponoszenie własnego ryzyka gospodarczego i osobistej odpowiedzialności.

_____

[1] Opinia Rzecznik Generalnej z 13 lipca 2023 r. w sprawie C-288/22.