Odwrotne obciążenie i ograniczenie prawa do odliczenia – różne stanowiska sądów

W ostatnim czasie przed WSA w Opolu zapadł kolejny już wyrok stwierdzający, iż nie są niezgodne z Dyrektywą VAT przepisy ustawy o VAT ograniczające prawo do odliczenia podatku (sygn. akt I SA/Op 246/18).

Według WSA nie są niezgodne z prawem UE przepisy mówiące o braku możliwości rozliczenia w tej samej deklaracji podatku należnego i naliczonego z tytułu importu usług/WNT/transakcji krajowych objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia w sytuacji niewykazania podatku należnego z tytułu tych transakcji w terminie 3 miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych usług lub towarów powstał obowiązek podatkowy.

Ten wyrok stoi w opozycji do korzystnych dla podatników wyroków i wskazujących na niezgodność tych przepisów z prawem unijnym  (tak np. WSA w Krakowie w wyroku z 29 września 2017 r., sygn. akt I SA/Kr 709/17 oraz WSA w Warszawie w wyroku z 15 maja 2018 r., sygn. akt III SA/Wa 2488).

Problematyczne reguły obowiązują  od 1 stycznia 2017 r. W praktyce przepisy te prowadzą nie tylko do dużych obciążeń administracyjnych, ale przede wszystkim oznaczają konieczność zapłaty odsetek w sytuacji dokonywania czynności opodatkowanych, które powinny być w pełni neutralne dla podatnika.

Jeśli podatnik, np. otrzymuje fakturę dotyczącą usług prawnych od kontrahenta z innego państwa członkowskiego, które zostały wykonane w lutym, ale na skutek różnych zdarzeń faktura dociera do działu księgowości we wrześniu, podatnik musi rozpoznać obowiązek podatkowy z tytułu importu usług w dacie wykonania usług (luty), ale ponieważ minęły 3 miesiące od końca lutego (czyli miesiąca w którym powstał obowiązek podatkowy), podatek naliczony zostanie wykazany „na bieżąco”. Co powoduje brak symetrii rozliczeń i konieczność zapłaty ewentualnych odsetek od zaległości podatkowych.

W omawianym wyroku podatnik podniósł zarzut niezgodności z Dyrektywą VAT przesunięcia w czasie prawa do odliczenia ze względu na niedochowanie przez podatnika wyłącznie warunków formalnych (tj. wymóg wykazania podatku należnego w spornym 3 miesięcznym terminie), jeżeli spełnił on wszystkie materialnoprawne warunki odliczenia (tj. posiadanie statusu podatnika VAT oraz wykorzystywanie towarów i usług stanowiących podstawę do odliczenia do wykonywanej przez niego działalności gospodarcze). Szczególnie, że niedochowanie wymogu formalnego w postaci wykazania podatku należnego od ww. transakcji wynikało z jego przypadku z niezawinionych przez niego przyczyn tj. wadliwie wystawiona faktura przez usługodawcę (np. zła data wykonania usługi, zbyt późno wystawiona faktura itd.).

Sąd jednak nie zgodził się z tą argumentacją. Zwrócił uwagę, iż podatnik ma możliwość dokonania rozliczenia podatku należnego już na podstawie posiadanej wiedzy o przebiegu transakcji (niezależnie od otrzymania faktury dokumentującej zrealizowaną transakcję) zatem bez znaczenia jest okoliczność, iż niewykazanie podatku należnego w spornym 3-miesięcznym terminie wynika z wadliwie wystawionej faktury przez usługodawcę. WSA podkreślił również, że 3 miesięczny termin ograniczający prawo do odliczenia wprowadzony przez ustawodawcę nie sprzeciwia się zasadzie neutralności podatkowej wyrażonej w Dyrektywie VAT.

Niejednolitość stanowisk sądów administracyjnych nie sprzyja pewności prawa i jego stosowaniu przez podatników. Pozostaje zatem czekać na stanowisko NSA w tej sprawie, a być może i TSUE.