Nowa odsłona projektu ViDA a faktura w określonym standardzie VAT jako przesłanka merytoryczna odliczenia podatku naliczonego?

Wszystko wskazuje na to, że negocjacje unijnego pakietu określanego jako ViDA (VAT in the Digital Age) wchodzą w decydującą fazę. Gdyby nie sprzeciw Estonii, to projekt zostałby uzgodniony nawet w maju. Warto wskazać, że brak zgody dotyczy jedynie pewnych elementów drugiego filaru (platformy cyfrowe), a kluczowe założenia pierwszego filaru (e-faktury) zdają się być uzgodnione. Kolejna kompromisowa wersja projektu zmian do Dyrektywy 2006/112 opublikowana 8 maja br. uwidacznia zarazem, jak dużych zmian dokonano w stosunku do projektu pierwotnego z grudnia 2022 r. Mimo braku porozumienia na ostatnim posiedzeniu Rady, wiele wskazuje na to że w czerwcu Prezydencji Belgijskiej może się udać doprowadzić do kompromisu. Dodatkowo Ministerstwo Finansów zapowiedziało, że w czerwcu skieruje do konsultacji publicznych projekt zmian merytorycznych do KSeF. Kolejny miesiąc może być niezwykle istotny nie tylko dla KSeF, ale i e-faktur w Europie.   

Projekt udostępniony przez Radę UE odpowiada na wiele pytań dotyczących interakcji krajowych systemów e-fakturowania w relacji do ViDy. Warto jednak zwrócić uwagę, że w Preambule do projektu wskazano na jedno założenie, które jak dotąd nie jest szerszej komentowane.

Preambuła upoważnia państwa UE do wprowadzenia rozwiązania uzależniającego  odliczenie podatku naliczonego od otrzymania przez podatnika faktury w określnym standardzie. Jest to więc zaskakujący powrót do dawnej (nieco zapomnianej już) roli faktury jako przesłanki merytorycznej odliczenia VAT, co było kwestionowane zwłaszcza ostatnio w orzecznictwie TSUE. Co więcej mówimy o konieczności otrzymania faktury w określonej formie (standardzie).

Warto przywołać projektowany motyw 5c Preambuły w całości: „(5c) Skuteczność krajowych systemów sprawozdawczości cyfrowej mogłaby być zagrożona, gdyby podatnicy nie spełniali obowiązku wystawiania faktur elektronicznych w odniesieniu do transakcji podlegających obowiązkowi sprawozdawczemu. W związku z cyfryzacją transakcji i wymiany gospodarczej oraz celami niniejszej dyrektywy dotyczącymi cyfryzacji VAT, m.in. z myślą o zapewnieniu skuteczniejszego zwalczania oszustw, państwa członkowskie powinny mieć możliwość wprowadzenia przepisu stanowiącego, że posiadanie faktury elektronicznej wystawionej zgodnie z wymaganym standardem określonym w dyrektywie VAT stanie się warunkiem merytorycznym uprawniającym do odliczenia lub żądania zwrotu należnego lub zapłaconego VAT”.

Warto zauważyć, że obecnie obowiązujące przepisy uchwalone w 2023 r. wprowadzające obligatoryjny KSeF nie uzależniają odliczenia podatku naliczonego od otrzymania faktury w KSeF. Otrzymanie faktury poza KSeF nie wyklucza prawa do odliczenia, przy założeniu spełnienia pozostałych merytorycznych przesłanek odliczenia. Jest to niezwykle ważne w sytuacji, gdyby świadczeniodawca błędnie rozpoznał brak obowiązku wystawienia faktury w KSeF w modelu obligatoryjnym (po jego wejściu w życie – na ten moment w 2026 r.). Takie sytuacje nietrudno sobie wyobrazić w przypadku mylnej identyfikacji braku wypełnienia przesłanek posiadania stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce.

Zapowiadana w Preambule możliwość wprowadzenia przez państwa UE ograniczenia prawa do odliczenia może być oceniana jako mocno zaskakująca, niezależnie od tego że zakres tej opcji może budzić dalsze wątpliwości. Oznacza to powrót do koncepcji faktury jako przesłanki merytorycznej odliczenia. Należy śledzić więc dalsze prace nad projektem ViDA, a w tym kontekście wykorzystanie przez państwa UE – w tym polską administrację – możliwości jakie daje projekt.