Nowa matryca stawek VAT: prostota – przejrzystość – przyjazność stosowania?

„Wieloletnia praktyka stosowania PKWiU pokazała, że oparty na niej istniejący w Polsce system stawek podatku VAT w istocie jest rozbudowany i skomplikowany, co powoduje znaczne utrudnienia w prowadzeniu działalności gospodarczej – problemy z koniecznością dokonania przez podatnika prawidłowego przyporządkowania towaru lub usługi do odpowiedniego grupowania PKWiU, co jest związane ze stosowaniem właściwych stawek podatku.” – czytamy w uzasadnieniu rządowego projektu z 8 listopada 2018 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Ordynacja podatkowa, powszechnie znanym jako nowa matryca stawek VAT.

Jakie zmiany?

Projekt wprowadza zmianę sposobu identyfikowania towarów i usług na potrzeby VAT polegającą na odejściu od stosowania dotychczasowej Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU 2008) na rzecz:

Nomenklatury scalonej (CN) w zakresie towarów oraz
PKWiU 2015 w zakresie usług.

Zgodnie z uzasadnieniem „zmiana jest oparta o filozofię 3xP, czyli stworzenie systemu podatkowego przejrzystego, prostego i przyjaznego dla podatników, w tym przedsiębiorców”.

Zmniejszyła się znacznie liczba pozycji w projektowanych załącznikach nr 3 (towary i usługi opodatkowane 8% stawką) i nr 10 (towary i usługi podlegające 5% VAT) do ustawy o VAT, odpowiednio ze 150 do 71 pozycji w załączniku nr 3 oraz z 35 do 23 pozycji w załączniku nr 10.

Należy pozytywnie ocenić propozycję ujednolicenia i uproszczenia stawek aczkolwiek pierwsza wersja projektu wymaga analizy i być może – weryfikacji. Zwracam uwagę, że opublikowany projekt nie do końca jest odzwierciedleniem pierwotnych zapowiedzi Ministerstwa Finansów. Jeszcze w maju tego roku MF zapewniało, że nowa matryca stawek VAT będzie miała na celu jedynie uproszczenie systemu i przepisów podatkowych i ma być zasadniczo neutralne z perspektywy konsumenta. MF dobitnie podkreślało, że celem planowanych zmian nie jest ograniczenie liczby towarów objętych obniżoną stawką (tak m.in. w odpowiedzi na interpelację poselską nr 21924).

Jednak projekt oznacza zmiany w opodatkowaniu niektórych dostaw i usług. Przykładem zapisu, który budzi niepokój jest zapis w projektowanym załączniku nr 3 do ustawy o VAT wyłączający wprost możliwość zastosowania obniżonej stawki (8%) w odniesieniu do produktów leczniczych weterynaryjnych – stawka będzie miała zastosowanie wyłącznie do produktów leczniczych stosowanych u ludzi. Dotychczas załącznik nr 3 do ustawy o VAT nie przewidywał takiego wyłączenia. Niestety, w uzasadnieniu projektu nie znajdujemy przyczyn tej zmiany.

Dodatkowo, wydaje się, że w pośpiechu powstały pomyłki – być może o charakterze redakcyjnym. Zwracam tu choćby uwagę na błąd (?) zawarty w poz. 71 załącznika nr 3 („Publikacje w formie elektronicznej zawierające treści, o których mowa w poz. 16”). Ale w poz. 16 wskazane są – skracając – środki odkażające o właściwościach bakteriobójczych, grzybobójczych i wirusobójczych.

Prawdopodobnie projektodawcy zamierzali objąć niższą stawką VAT elektroniczne wersje towarów z poz. 17, czyli „Gazety, dzienniki i czasopisma, nawet ilustrowane lub zawierające materiały reklamowe – z wyłączeniem materiałów, które w całości lub w przeważającej mierze służą celom reklamowym”, gdyż to one mogą być w „formie elektronicznej”. Potwierdza to również sam projekt, który zakłada, że niższa stawka na elektroniczne wersje gazet i czasopism obwiązywać będzie już od 1 kwietnia 2019 r. (art. 4 ust. 2 Projektu).

Jakie wyraźne zmiany stawek przewiduje projekt?

Obniżki:

owoce tropikalne i cytrusowe, niektóre orzechy (pistacjowe, migdały, kokosowe) – z 8% na 5%
pieczywo każdego rodzaju, włącznie z ciastkami – tu co ciekawe projektowana jest jednolita stawka 5% dla wszystkich produktów, bez względu na datę przydatności do spożycia) – oznacza to zrównanie żywności zdrowej z tą, która zawiera konserwanty a jej termin przydatności do spożycia jest bardzo wydłużony; proponowaną zmianę należy ocenić negatywnie pod względem promocji zdrowia i zachęcania do spożywania produktów świeżych, które nie zawierają dużej ilości konserwantów
zupy, buliony, żywność homogenizowana i dietetyczna – w tym również dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego – z 8% na 5%
musztarda, przyprawa słodka papryka, niektóre przyprawy przetworzone (np. pieprz, gałka muszkatołowa, tymianek) – z 23% na 8% (czyli zasadniczo 8% na przyprawy),
książki – wszelkiego rodzaju – a więc drukowane, na dyskach, taśmach i innych nośnikach, jak również w formie elektronicznej (e-booki) – jedna stawka 5% – zmiana wynikająca z porozumienia członków UE w tym zakresie
gazety, dzienniki i czasopisma – wszelkiego rodzaju – a więc drukowane, na dyskach,
taśmach i innych nośnikach, jak również w formie elektronicznej (e-prasa) – jedna stawka 8%
produkty dla niemowląt i dzieci – z 8% na 5%
artykuły higieniczne – z 8% na 5%

Ale planowane jest również podwyższenie stawek… Będzie to dotyczyło takich produktów jak m.in.:

niektóre przyprawy nieprzetworzone (np. gałka muszkatołowa, kwiat muszkatołowy, kmin, szafran, kurkuma) – z 5% na 8%
soki z owoców i warzyw inne niż tzw. 100% (które zostaną objęte stawką 5%) – z 5% na 23% – tu co ciekawe obecnie objęte stawką obniżoną 5% są soki owocowe, warzywne, owocowo-warzywne oraz napoje, w których udział masowy soku owocowego, warzywnego lub owocowo-warzywnego wynosi nie mniej niż 20% składu surowcowego – po zmianie wszystkie soki (oprócz tych tzw. 100%) będą objęte stawką 23% – czyli tak jak napoje gazowane – proponowana zmiana oznacza zatem zrównanie napojów, które nie mają wartości odżywczych (czy są po prostu niezdrowe) z sokami, które mogą mieć 20% i więcej soku naturalnego; pod względem promowania zdrowego żywienia, proponowaną zmianę należy ocenić zatem negatywnie
homary i ośmiornice oraz inne skorupiaki, mięczaki i bezkręgowce wodne (m.in. kraby, langusty, krewetki, ostrygi, małże, ślimaki) oraz przetwory z nich, kawior oraz namiastki kawioru, jak również sprzedawane w różnego rodzaju placówkach gastronomicznych posiłki, których składnikiem są ww. produkty – z 5% na 23%
lód – używany do celów spożywczych i innych celów chłodniczych – z 8% na 23%
czasopisma specjalistyczne – ze względu na ujednolicenie stawki do 8% na wszystkie gazety i czasopisma (w tym w formie elektronicznej) proponuje się podwyższenie stawki na czasopisma specjalistyczne z 5% na 8%

Czekamy na postępy konsultacji społecznych i wynik prac legislacyjnych.

Projekt ustawy z 9 listopada 2018 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Ordynacja podatkowa