Możliwość odliczenia podatku VAT na podstawie umowy

Wyrok WSA z 8 grudnia 2023 r., sygn. akt III SA/Wa 1473/23.

Czego dotyczyła sprawa?

W kwietniu 2021 r. spółka z branży budowlanej nabyła trzy lokalne mieszkalne w przedwojennej kamienicy i dwie zabudowane działki na podstawie zawartej umowy sprzedaży. Sprzedaż została dokonana w ramach działalności gospodarczej sprzedawców i opodatkowana stosownie do przepisów ustawy o VAT (spółka budowlana uiściła zapłatę, w tym podatek VAT, na wskazany przez sprzedawców rachunek bankowy). Nabyte nieruchomości zostały też wydane spółce budowlanej, która nabyła prawo rozporządzania nimi jak właściciel.

Co istotne – sprzedawcy nie udokumentowali transakcji fakturą i w konsekwencji spółka nie odliczyła podatku naliczonego z tytułu transakcji nabycia nieruchomości. Z tego powodu spółka zadała pytanie, czy może zrealizować prawo do odliczenia na podstawie umowy sprzedaży nieruchomości (zawierającą podatek VAT i inne elementy faktury).

Stanowisko Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej

DKIS uznał, że spółce budowlanej nie przysługuje prawo do odliczenia z tytułu nabycia nieruchomości na podstawie umowy. Co istotne, spółka wystąpiła z wnioskiem o interpretację indywidualną po wyroku TSUE w sprawie C-235/21, Raiffeisen Leasing. W sprawie tej Trybunał orzekł, że umowa może zostać uznana za fakturę, o ile zawiera wszystkie informacje niezbędne dla organów podatkowych do ustalenia, czy materialne przesłanki prawa do odliczenia zostały spełnione. DKIS zauważył bowiem pewną rozbieżność między stanami faktycznymi. Chodzi mianowicie o to, że między sprzedawcami a spółką budowlaną nie istniał spór odnośnie do zasadności opodatkowania transakcji sprzedaży nieruchomości według właściwych stawek VAT, tak jak miało to miejsce w sprawie w wyroku TSUE.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

WSA przyznał rację spółce budowlanej tym samym uznając, że jest ona uprawniona do odliczenia podatku naliczonego na podstawie umowy sprzedaży nieruchomości. WSA podkreślił przede wszystkim okoliczności:

• zaistnienie zdarzenia gospodarczego;
• brak sporu co do tego, że transakcja podlegała opodatkowaniu i została opodatkowana;
• wykazanie kwoty podatku VAT w umowie sprzedaży i innych elementów wymaganych przepisami ustawy o VAT;
• brak ustaleń odnośnie do niewystawienia faktury przez sprzedających i okoliczność, że spółka tej okoliczności nie akceptuje;
• fakt, że to sprzedający okazali się nierzetelni;
• brak wymogu przepisów ustawy o VAT, aby dokument, na podstawie którego następuje odliczenie podatku naliczonego, nazywał się fakturą;
• brak ograniczeń co do zawarcia w treści dokumentu, na podstawie którego następuje odliczenie podatku naliczonego, innych elementów, nieprzewidzianych przepisami ustawy o VAT (w tym oświadczeń charakterystycznych dla prawa cywilnego).

WSA na poparcie swojego stanowiska przytoczył także wskazany powyżej wyrok TSUE. Jednakże nie wskazał przy tym, aby rozbieżność w stanie faktycznym była na tyle istotna, by nie móc zastosować konkluzji wynikającej z wyroku TSUE.

Znaczenie w VAT

Wyrok WSA daje szanse na wykształcenie się linii orzeczniczej, która da podatnikom prawo do odliczenia podatku naliczonego, mimo nieotrzymania faktury od kontrahenta, a wyłącznie na podstawie umowy. W takim przypadku należy jednak zadbać, aby w umowie została zawarta kwota podatku VAT, jak i inne elementy niezbędne do uznania, że spełnione zostały materialne warunki prawa do odliczenia. Warto też przeanalizować, czy w przeszłości podatnicy nie odliczyli podatku naliczonego ze względu na brak faktury i w tym zakresie przeanalizować treść umowy oraz rozważyć możliwość dokonania odliczenia podatku naliczonego, jak też okres, za który takie odliczenie mogłoby nastąpić.

Podkreślmy jednak, że – choć, w razie skargi kasacyjnej, wydaje się, że z dużym prawdopodobieństwem NSA potrzyma stanowisko WSA – na ten moment zasadne jest zachowanie ostrożności w przypadku odliczania podatku naliczonego bez faktury. Jak pokazuje wydana interpretacja, organy podatkowe mogą przyjmować restrykcyjne stanowisko w tej kwestii. Stąd, szczególnie jeżeli kwota podatku do odliczenia byłaby materialna, a odliczenie miałoby nastąpić na podstawie umowy, warto rozważyć wystąpienie z wnioskiem o interpretację indywidualną.