Jeśli nie było dostawy, badanie dobrej wiary podatnika jest zbędne

Pojęcie należytej staranności czy dobrej wiary podatnika w kontekście wyłudzeń podatku jest ostatnio przedmiotem wielu komentarzy, również za sprawą przygotowanej przez Ministerstwo Finansów Metodyki – wytycznych dla organów w zakresie badania należytej staranności podatników. Pojawia się jednak pytanie, czy jeśli do dostawy w ogóle nie doszło, tzn. faktycznie nie miała ona miejsca, czy w takiej sytuacji organ nadal powinien badać należytą staranność podatnika, czy też może odmówić prawa do doliczenia, poprzestając na dowiedzeniu, że transakcja w rzeczywistości w ogóle nie miała miejsca.

Do Trybunału Sprawiedliwości UE trafiły dwie sprawy, dotyczące kwestii odliczenia VAT w sytuacji, kiedy organy dowiodą, że towary nabywane rzekomo przez podatnika w ogóle nie zostały do niego dostarczone. Dochodzenie przeprowadzone przez organ podatkowy wykazało nie tylko brak dostawy rzekomo nabytego przez spółkę sprzętu, braku instalacji spornego sprzętu, ale również szereg uchybień ze strony tej spółki, takich jak brak zapłaty kwoty z faktury, brak pobrania kaucji i czynszu przewidzianego przez umowę najmu zawartą z najemcą sprzętu oraz brak sprawdzenia rzeczywistego istnienia sprzętu.

I w takiej sytuacji sąd krajowy zastanawiał się, czy w celu odmowy podatnikowi prawa do odliczenia VAT wystarcza wykazanie, że towary lub usługi nie zostały mu w rzeczywistości dostarczone lub wyświadczone (faktycznie, a nie na zasadzie fikcji prawnej jaka ma zastosowanie w sprawach związanych z wyłudzenia VAT), czy też należy również wykazać, że podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć o tym, że odnośne transakcje uczestniczyły w oszustwie w zakresie VAT.

Trybunał orzekł, że w celu odmówienia podatnikowi będącemu odbiorcą faktury prawa do odliczenia VAT wykazanego na tej fakturze wystarczy, aby organ ustalił, iż transakcje, którym odpowiada ta faktura, w rzeczywistości nie zostały dokonane. Dobra lub zła wiara podatnika, który wnosi o odliczenie VAT, nie ma na powyższe wpływu.

TSUE jednoznacznie wskazał, że jeżeli brak jest rzeczywistej dostawy towarów lub rzeczywistego świadczenia usług, nie może powstać żadne prawo do odliczenia, a istnienie prawa do odliczenia VAT jest uzależnione od warunku, iż odpowiednie transakcje rzeczywiście zostały zrealizowane. Dokonanie dostawy lub jej brak jest przesłanką obiektywną niezależną od intencji podatnika lub innych podmiotów występujących w tym samym łańcuchu dostaw. Zatem organ podatkowy w sytuacji wykazania, że nie doszło do dostawy towarów lub świadczenia usług nie ma obowiązku badania dobrej wiary podatnika.

Wyrok z 27 czerwca 2018 r. w połączonych sprawach francuskich spółek SGI i Valeriane SNC (sprawy C-459/17 i C 460/17).