Fundacja rodzinna małżonków a zwolnienie z PIT – fiskus zmienia zdanie na korzyść podatników

Jeszcze niedawno informowaliśmy o niekorzystnym stanowisku Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej co do zasad opodatkowania beneficjentów fundacji założonej wspólnie przez członków najbliższej rodziny (np. małżonków). Dyrektor KIS w zmieniony sposób podchodzi do sposobu ustalania proporcji mienia wniesionego do fundacji, co ma bezpośrednie przełożenie na przysługujący beneficjentom zakres zwolnienia podatkowego. 

Kłopotliwa proporcja

Zamieszanie wywołała dokonywana przez Dyrektora KIS wykładnia przepisów dotyczących liczenia proporcji wartości mienia wniesionego do fundacji rodzinnej.

Przypomnijmy – na potrzeby PIT i przewidzianych tam zasad opodatkowania beneficjentów, wymagane jest określenie proporcji wartości mienia wniesionego do fundacji przez każdego z fundatorów lub przez samą fundację rodzinną.

Mienie wniesione do fundacji rodzinnej w drodze darowizny albo spadku przez:

1) fundatora lub jego małżonka, zstępnych, wstępnych lub rodzeństwo – uważa się za wniesione przez fundatora;

2) inne osoby – uważa się za wniesione przez fundację rodzinną.

Gdy do fundacji rodzinnej mienie wnosi wspólny zstępny, wstępny albo rodzeństwo więcej niż jednego fundatora, mienie uważa się za wniesione przez wszystkich tych fundatorów w równych częściach.

Darowizna dokonana do fundacji rodzinnej przez małżonka fundatora jest traktowana jak darowizna dokonana przez samego fundatora. Ta fikcja prawna powinna mieć miejsce także w przypadku, gdy małżonek fundatora sam jest również fundatorem. Niestety organy podatkowe zaczęły interpretować ww. przepisy odmiennie.

Dotychczasowa (niekorzystna) praktyka interpretacyjna

Dyrektor KIS w indywidualnych interpretacjach prawa podatkowego prezentował stanowisko, w myśl którego mienie wniesione do fundacji rodzinnej w drodze darowizny albo spadku przez małżonka, zstępnych, wstępnych lub rodzeństwo danego fundatora można uznać za wniesione przez tego fundatora tylko o ile wnoszący mienie małżonek, zstępny, wstępny lub rodzeństwo tego fundatora, sam nie jest fundatorami tejże fundacji. Uznanie, że każdy z fundatorów wnosi mienie w wysokości 100% nie było bowiem możliwe, w ocenie fiskusa.

Dlaczego proporcja jest tak istotna?

Zwolnieniu z PIT podlega część przychodów fundatora albo osoby bliskiej fundatorowi i beneficjenta będącego fundatorem albo osoby bliskiej fundatorowi, odpowiadająca wspomnianej wyżej proporcji według stanu na dzień uzyskania przychodu.

Interpretując przepis o sposobie ustalania proporcji, Dyrektor KIS zaczął przyjmować, że współfundator, np. taki jak małżonek drugiego fundatora, dla celów podatkowych nie może być jednocześnie osobą bliską tego drugiego fundatora.

W konsekwencji, zwolnienie od PIT przychodów w wartości świadczeń otrzymywanych przez fundatora będącego beneficjentem przysługiwałoby tylko w odniesieniu do proporcji mienia przypadającej na tego fundatora. Przychody odpowiadające proporcji przypisanej drugiemu fundatorowi (osobie bliskiej) podlegałyby natomiast opodatkowaniu PIT.

W efekcie takiej interpretacji przepisów, fundacje faktycznie „rodzinne” stawały się  z perspektywy podatkowej mniej korzystne niż fundacje „indywidualne”. Pełne zwolnienie z PIT dla świadczeń z fundacji utworzonych przez kilku fundatorów nigdy nie mogłoby zostać zastosowane.

Zmiana podejścia fiskusa

W ramach autokontroli dokonywanej po otrzymaniu  skarg na interpretacje indywidualne, Dyrektora KIS zweryfikował prawidłowość wykładni przepisów o obliczaniu proporcji i zaproponował zmienione podejście.

Przykładem jest interpretacja indywidualna z 25 czerwca 2024 roku (0112-KDIL2-1.4011.113.2024.3.JK). Dyrektor KIS zmieniając tę interpretacje w trybie autokontroli wskazał, że podatnik będący fundatorem fundacji rodzinnej i jednocześnie członkiem bliskiej rodziny dla innego fundatora, na potrzeby zastosowania zwolnienia z podatku dochodowego może sumować proporcję wartości wniesionego przez siebie do fundacji rodzinnej przez siebie oraz przez innego, bliskiego mu fundatora.

Warto jednak zauważyć, że nie wszystkie niejasności związane z liczeniem proporcji zostały rozwiane. Przykładowo problem z ustaleniem proporcji może pojawić się w sytuacji beneficjentów, którzy są bliskimi tylko jednego z fundatorów. Naszym zdaniem istnieją argumenty za tym, aby stosować dla nich tę samą proporcję co wobec fundatora, jednakże jest to kwestia, która nie została do tej pory jednoznacznie rozstrzygnięta przez organy podatkowe.   

Czy fundacja rzeczywiście rodzinna będzie teraz dobrym rozwiązaniem?

Zmiana wykładni zakresu zwolnienia z PIT rozwiązuje problem niejako wykreowany przez sam organ interpretacyjny. Trudno zaakceptować wykładnię przepisów, która w gorszej sytuacji stawia beneficjentów fundacji rodzinnej tworzonej wspólnie przez członków najbliższej rodziny. 

Z tej perspektywy zmianę tę należy ocenić pozytywnie.

Fundacja rodzinna, jako stosunkowo nowy instrument w polskim prawodawstwie, wciąż wiąże się z wieloma niejasnościami. Cieniem na fundacje rodzinne kładą się też niedawno zapowiedziane zmiany w zakresie opodatkowania tych podmiotów podatkiem dochodowym. Warto więc bacznie śledzić rozwój praktyki organów podatkowych, pamiętając jednocześnie, że każdy przypadek należy oceniać indywidualnie.