Europejski Trybunał Praw Człowieka po stronie podatników VAT „wkręconych” w transakcję związaną z wyłudzeniem VAT

14 czerwca br. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie spółki Euromak Metal, w którym uznał, że pozbawienie podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego, w sytuacji w której wywiązuje się on – w przeciwieństwie do swoich kontrahentów – z ciążących na nim obowiązków zapłaty VAT, stanowi naruszenie prawa własności, o którym mowa w art. 1 Protokołu 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Wyrok zapadł w stanie faktycznym, z którym bardzo często mamy do czynienia także w sporach toczonych z polskimi organami podatkowymi. Spółka – handlująca złomem – prawidłowo wywiązywała się z ciążących na niej obowiązków zapłaty podatku. W toku kontroli organy podatkowe odkryły jednak, iż niektórzy z jej kontrahentów nie płacili podatków. Fiskus uznał więc, że Euromak Metal nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktur wystawionych przez tych kontrahentów. Macedońskie organy podatkowe oraz sądy administracyjne uznały bowiem, że spółka powinna była znać swoich kontrahentów, a więc wiedzieć, iż nie dopełnili oni ciążących na nich obowiązków zapłaty VAT.

Spółka odwołała się do ETPC wskazując – co podnosiła także na etapie sporu krajowego – iż w sytuacji, w której sama wywiązała się ze wszystkich ciążących na niej obowiązków oraz płaciła swoim kontrahentom VAT wykazany w otrzymanych od nich fakturach, nie może być „karana” pozbawieniem prawa do odliczenia podatku naliczonego. Takie działanie oznaczałoby bowiem, iż jest ona pociągnięta do odpowiedzialności za czyny, których sama nie popełniła.

ETPC stwierdził, iż Macedonia naruszyła art. 1 protokołu 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Zgodnie z tym przepisem każda osoba fizyczna lub prawna ma prawo do spokojnego korzystania ze swoich dóbr. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym i na warunkach przewidzianych przez prawo i ogólne zasady prawa międzynarodowego. Ochrona tego prawa nie może jednak w jakikolwiek sposób ograniczać prawa państwa do egzekwowania płatności podatków. Zdaniem ETPC, ingerencja państwa w prawo własności była nadmierna, gdyż spółka nie wiedziała i nie mogła wiedzieć, czy jej dostawcy wywiązali się ze swoich zobowiązań z tytułu VAT. Spółce nie zarzucono także, że brała udział w przestępstwie VATowskim. W tych okolicznościach brak jest podstaw do ponoszenia przez nią konsekwencji działania jej kontrahentów.

Z wyroku tego płynie ważny wniosek także dla polskich podatników, że warto analizować wyroki wydawane przez NSA w szerszym kontekście i – jeśli jest to zasadne – warto pamiętać, że istnieje możliwość zaskarżenia ich do ETPC, a nawet realna możliwość wygranej przez Trybunałem.