Dane dostawców usług płatniczych pomogą ścigać nieprawidłowości VAT w branży e-commerce

7 lutego 2023 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, implementującej do polskiego porządku prawnego regulacje Dyrektywy 2020/284 zmieniającej Dyrektywę VAT. Nowe przepisy wprowadzą, od 1 stycznia 2024 r., dodatkowe obowiązki dla dostawców usług płatniczych, którzy zostaną wykorzystani do prowadzenia ewidencji i raportowania wybranych płatności transgranicznych, m.in. w celu wykrywania i ograniczania oszustw związanych z VAT w sektorze e-commerce.

Kogo będą dotyczyły nowe obowiązki?

Obowiązkiem prowadzenia odpowiednich ewidencji zostaną objęte podmioty, które spełniają definicje dostawcy usług płatniczych zawartą w ustawie o usługach płatniczych. Tym samym katalog podmiotów zobowiązanych obejmuje banki krajowe; oddziały banków zagranicznych; instytucje kredytowe (i ich oddziały); instytucje pieniądza elektronicznego (i ich oddziały); oddziały podmiotów świadczących pocztowe usługi płatnicze w innym niż Polska państwie członkowskim; instytucje płatnicze; SKOKi i KSKOKi, a także Pocztę Polską. Z uwagi na fakt, że zmiany dotyczą płatności transgranicznych, biura usług płatniczych i małe instytucje płatnicze, które nie mogą realizować takich przelewów, nie są objęte regulacjami. Dodatkowo z definicji wyłączono także Europejski Bank Centralny i organy administracji publicznej. Co ważne, obowiązek prowadzenia ewidencji nie będzie dotyczył dostawców usług płatniczych zlokalizowanych poza terytorium Unii. Należy przy tym zaznaczyć, że określenie lokalizacji danego dostawcy nie jest w tym przypadku zależne od jego miejsca siedziby lub prowadzenia działalności a od kodu BIC lub innego kodu identyfikacyjnego odnoszącego się do danego państwa.

Kiedy wystąpi obowiązek raportowania?

Aby powyżej wskazane podmioty były zobowiązane do prowadzenia i przekazywania ewidencji muszą się jednak ziścić dodatkowe warunki. Po pierwsze transakcje, które będą podlegać ewidencji dotyczą wyłącznie sytuacji, w których środki pieniężne są przekazywane od nadawcy płatności zlokalizowanego w jednym państwie członkowskim do odbiorcy płatności zlokalizowanego w innym państwie członkowskim bądź poza UE. Płatności krajowe nie będą zatem objęte nowymi regulacjami. Z definicji płatności zawartej w projekcie wyłączono też określone czynności np. transakcje płatnicze dokonywane wyłącznie w gotówce czy też dokonywane w ramach wykonywanego niezawodowo gromadzenia gotówki w toku działalności niezarobkowej (np. w ramach zbiórek publicznych). Kolejny warunek, ma zasadniczo na celu ograniczenie obowiązku do płatności, które są powiązane z działalnością gospodarczą. Ustawa przewiduje próg liczby płatności transgranicznych otrzymywanych przez danego odbiorcę płatności, który musi zostać przekroczony, aby zaistniał obowiązek prowadzenia ewidencji. Wspomniany próg został ustalony w liczbie 25 płatności na rzecz tego samego odbiorcy w ciągu jednego kwartału kalendarzowego, liczonych poprzez odniesienie do usług płatniczych świadczonych przez dostawcę usług płatniczych w podziale na poszczególne państwa członkowskie i poszczególne identyfikatory. W przypadku weryfikacji powyższego warunku jako lokalizacji nie należy przyjmować miejsca siedziby czy zamieszkania danych podmiotów. Uznaje się, że płatnik znajduje się na terytorium państwa, któremu odpowiada IBAN jego rachunku płatniczego lub jakikolwiek inny identyfikator, który pozwala na jednoznaczną identyfikację lub określenie lokalizacji. Analogiczne zasady mają zastosowanie do ustalania lokalizacji odbiorcy płatności. Jeśli dostawca usługi płatności nie będzie miał takich informacji (np. w przypadku przekazów pieniężnych, gdzie płatność nie będzie związana z konkretnym rachunkiem), o lokalizacji będzie decydował BIC lub inny kod identyfikacyjny instytucji, które działa w imieniu płatnika lub odbiorcy płatności.

Jakie informacje będą przekazywane?

Zgodnie z przyjętym projektem ewidencje mają zawierać m.in. dane identyfikujące odbiorcę płatności oraz dane dotyczące płatności otrzymanych przez tego odbiorcę (kwotę, walutę, datę, państwo pochodzenia płatności oraz inne informacje, które jednoznacznie identyfikują daną płatność). Po upływie danego kwartału, w którym dostawca usług płatniczych miał obowiązek prowadzenia ewidencji, będzie on zobowiązany do jej przesyłania drogą elektroniczną, w zgodzie z określoną schemą xsd do państwa członkowskiego, na terenie którego ma siedzibę lub świadczy usługi płatnicze. Jeśli miejscem siedziby lub świadczenia usługi płatniczej jest Polska, to ewidencja powinna zostać przesłana do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej.

Znaczenie przyjętych zmian

Przy okazji omówienia zmian wprowadzanych przyjętym projektem należy także wspomnieć o systemie, którego utworzenie wynika z rozporządzenia Rady (UE) 2020/283 (tzw. rozporządzenie CESOP). CESOP jest systemem zarządzanym przez Komisję Europejską, do którego państwa członkowskie będą przekazywać uzyskane od dostawców usług płatniczych informacje na temat odbiorców płatności i transakcji płatniczych. W tym samym dniu, w którym rząd przyjął powyżej omawiany projekt, Ministerstwo Finansów opublikowało na potrzeby publicznych konsultacji projekt ustawy o zmianie ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami oraz niektórych innych ustaw, który ma realizować obowiązek wdrożenia do krajowego porządku prawnego przepisów tzw. Dyrektywy DAC7. Regulacje DAC7 mają nakładać obowiązki raportowania o uzyskiwanych przez sprzedawców dochodach bezpośrednio na platformy cyfrowe, za pośrednictwem których oferowane są m.in. usługi świadczone osobiście, sprzedaż towarów lub wynajem środków transportu (o wstępnych założeniach Ministerstwa Finansów w zakresie DAC7 pisaliśmy tutaj).

Przyjęte przepisy zmieniające ustawę o VAT, CESOP i implementacja DAC7 da administracjom państwowym nowe, szerokie możliwości w zakresie weryfikacji wypełniania obowiązkowych podatkowych i walki z oszustwami podatkowymi. Zebrane w CESOP dane dotyczące płatności wraz z danymi otrzymanymi od platform cyfrowych realizujących obowiązki DAC7 pozwolą na identyfikację podatników, którzy unikają obowiązku rejestracji i deklarowania VAT w innych państwach członkowskich UE oraz oszacowanie kwot podatku, który powinien być odprowadzony.

Ocena zmian

Wprowadzane regulacje nie są zaskoczeniem, unijne organy już od kilku lat otwarcie dążą do zminimalizowania szarej strefy w branży e-commerce. Powyżej wprowadzane rozwiązania powinny skutkować wymiernymi efektami w zakresie uszczelnienia unijnego systemu podatkowego i jako takie należy je ocenić pozytywnie. W tym kontekście za pozytywne należy uznać także np. zacieśnianie współpracy między państwami członkowskimi wynikające z implementacji DAC7. Niemniej, rozwiązania te nie są idealne. Rozwój technologiczny w zakresie usług obsługi płatności i odchodzenie przez konsumentów od klasycznych rozwiązań bankowych budzi wątpliwości czy pozyskiwane dane będą wystarczające i użyteczne. Nowe metody płatności i sposoby ich rozliczania mogą wiązać się z trudnością określenia rzeczywistych lokalizacji stron transakcji czy też miejsca konsumpcji świadczeń, które to mają kluczowe znaczenie dla weryfikacji wypełniania obowiązków przez podatników. Należy także zwrócić uwagę, że to kolejny już obowiązek nakładany na podmioty rynku finansowego (po wprowadzeniu STIR czy split payment), który wymaga od nich istotnych nakładów na wdrożenia. Podmioty te będą musiały się bowiem zmierzyć z wdrożeniem kolejnych nowych rozwiązań technologicznych, które pozwolą na wyodrębnienie właściwych transakcji, przyporządkowanie im odpowiednich identyfikatorów, ewidencje i raportowanie w ustrukturyzowanych formatach danych.