Czy jest VAT od przekształcenia prawa wieczystego użytkowania w prawo własności?

Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności z mocy prawa w zamian za opłatę z tytułu przekształcenia podlega VAT. Tak czytamy w opinii Rzecznika Generalnego Juliane Kokott z 3 września 2020 r. w sprawie C-604/19 Gmina Wrocław

Sprawa zgłoszona do rozstrzygnięcia unijnego Trybunału Sprawiedliwości jest niezwykle istotna dla samorządów. Rzecznik Generalny uznał, że VAT jest należny. Czekamy na rozstrzygnięcie Trybunału.

Spór w sprawie będącej przedmiotem opinii p. Kokott został zapoczątkowany wnioskiem złożonym przez gminę Wrocław o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej na skutek wprowadzonych od 1 stycznia 2019 r. przepisów przenoszących własność gruntów na dotychczasowych użytkowników wieczystych w zamian za uiszczaną przez nich roczną opłatę z tytułu przekształcenia należną przez okres 20 lat (bądź jednorazowo w pewnych okolicznościach).

Gmina w przedłożonym wniosku wskazała, że w momencie przekształcenia prawa użytkowania wieczystego we własność nie dochodzi do ponownego przeniesienia władztwa nad gruntem, które to jej zdaniem obecny właściciel uzyskał już w momencie ustanowienia użytkowania wieczystego. Zdaniem gminy w momencie przeniesienia własności nie wystąpi zatem ponowna dostawa tego samego gruntu objęta VAT. Konsekwentnie opłaty za przekształcenie nie powinny podlegać VAT.

Innego zdania z kolei był organ podatkowy wskazując, iż opłaty pobierane za przekształcenie stanowią niejako kontynuację dotychczasowego użytkowania wieczystego i będą podlegały opodatkowaniu VAT na zasadach jak dla użytkowania wieczystego, o ile ustanowienie użytkowania wieczystego miało miejsce po 1 maja 2004 r. Przed tą datą opłata za przekształcenie nie podlega VAT, analogicznie jak samo ustanowienie prawa użytkowania wieczystego.

Sprawa trafiła do WSA we Wrocławiu, który skierował pytanie prejudycjalne do TSUE.

W sprawie wypowiedział się Rzecznik Generalny, który uznał, że ustanowienie użytkowania wieczystego jest dostawą towarów opodatkowaną podatkiem VAT. Zatem opłaty uiszczane przez obecnych właścicieli na rzecz byłych właścicieli stanowiły świadczenie wzajemne za uzyskanie prawa do rozporządzania nieruchomością podlegające opodatkowaniu VAT. Rzeczniczka podkreśliła, że podatkowych losów opłat nie zmienia okoliczność przeniesienia własności na dotychczasowego użytkownika wieczystego, gdyż opłaty nadal dotyczą dostawy nieruchomości, a operacja przekształcenia spowodowała jedynie zmianę przedmiotu dostawy, tj. z opłat uiszczanych za użytkowanie wieczyste, na opłaty za użytkowanie wieczyste przekształcone we własność. Konsekwentnie opłaty z tytułu przekształcenia objęte są VAT.

Rzeczniczka wskazała również, iż gmina pobierając opłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości z mocy prawa, działa w charakterze podatnika a nie w charakterze organu władzy publicznej.

W przypadku potwierdzenia powyższego stanowiska przez TSUE gminy nie kwalifikujące przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności jako czynności podlegającej VAT będą zobowiązane do zapłaty VAT należnego z tytułu otrzymywanych opłat z tytułu przekształcenia. W przypadku, gdy ciężar podatku nie będzie możliwy do przerzucenia na obecnych właścicieli, jednostki samorządu terytorialnego będą zobowiązane do jego wkalkulowania w cenę już uiszczonej opłaty za przekształcenie. Co może istotnie wpłynąć na płynność finansową jednostek.

Po wyroku TSUE, zbieżnym ze stanowiskiem Rzeczniczki, zagadnieniem wymagającym analizy a być może i kolejnych wniosków o interpretację będzie to, czy bonifikaty przyznawane mieszkańcom od uiszczonej przez nich opłaty jednorazowej za przekształcenie będą miały znaczenie z perspektywy VAT. Bonifikata mająca bezpośredni wpływ na cenę towaru (gruntu) powinna być bowiem wliczona do podstawy opodatkowania kalkulowanych opłat.

Przyjęcie przez TSUE odmiennego stanowiska aniżeli wskazuje Rzeczniczka w opinii, które wydaje się jednak mało prawdopodobne, tj. kwalifikacja opłat za przekształcenie jako odszkodowania bądź uznanie, iż jednostka samorządu terytorialnego pobierając opłaty z tytułu przekształcenia działa w charakterze organu władzy publicznej, będzie z kolei wykluczało objęcie opłat za przekształcenie podatkiem VAT, a podatnicy którzy go uiścili będą uprawnieni do jego zwrotu. Co będzie wiązało się z szeregiem korekt i przede wszystkim posiadaniem przez gminy dowodów dokumentujących zwrot na rzecz właścicieli gruntów nienależnie od nich pobranych kwot VAT.

Niezależnie zatem od rozstrzygnięcia przedstawionej kwestii przez TSUE, omawiane zagadnienie będzie zatem implikowało szereg konsekwencji podatkowych, z którymi będą musiały zmierzyć się jednostki samorządu terytorialnego.