Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych

Od 13 października 2019 r. funkcjonuje  Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych. Do zgłaszania danych do tego rejestru obowiązane są spółki prawa handlowego, za wyjątkiem spółek publicznych. Zgodnie z ustawą o  przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej AML), beneficjentem rzeczywistym jest osoba fizyczna sprawująca bezpośrednią lub pośrednią kontrolę nad spółką. Co istotne rejestr ten jest publicznie dostępny i korzysta z domniemania prawdziwości zawartych w nim danych. Ponieważ przepisy dotyczące m.in. rejestru beneficjentów rzeczywistych stanowią implementację dyrektywy UE, zatem podobne rejestry zostały utworzone także w innych krajach. Czy rejestr beneficjentów rzeczywistych będzie miał zatem znaczenie dla podatków? Jak zwykle w prawie podatkowym odpowiedź brzmi: to zależy. Zryczałtowany podatek u źródła Na gruncie przepisów podatkowych płatnik dokonując określonych płatności podlegających zryczałtowanemu podatkowi dochodowemu, aby skorzystać ze stawki obniżonej lub ze zwolnienia podatkowego obowiązany jest, oprócz spełnienia innych warunków, zweryfikować czy płatność dokonywana jest do ich rzeczywistego właściciela. I chociaż europejski ustawodawca zarówno w przypadku rejestru, jak i na potrzeby podatku u źródła posługuje się tożsamym pojęciem „beneficial owner” to w polskich przepisach już na poziomie nazwy samej tej instytucji występuje zróżnicowanie. Ustawa AML posługuje się pojęciem beneficjenta rzeczywistego, podczas gdy ustawy o podatkach dochodowych posługują się pojęciem rzeczywistego właściciela. Również i sama warstwa znaczeniowa tych pojęć różni się. Ustawy podatkowe kładą nacisk na ekonomiczne władztwo nad daną płatnością. W skrócie definicję rzeczywistego właściciela można sprowadzić do twierdzenia, że jest to podmiot, który otrzymuje należność dla własnej korzyści, ma prawo nimi swobodnie dysponować i nie jest obowiązany do przekazania ich dalej. Ustawa AML kładzie natomiast nacisk na sprawowanie faktycznej kontroli nad spółką jako taką. Beneficjentem rzeczywistym będzie zgodnie z definicją ustawy AML osoba fizyczna. Natomiast rzeczywistym właścicielem w rozumieniu ustaw podatkowych może być dowolny podmiot, niezależenie od jego formy prawnej. Beneficjent rzeczywisty nie jest zatem rzeczywistym właścicielem w rozumieniu ustaw o podatkach dochodowych. Pomimo funkcjonowania rejestru, płatnik będzie musiał nadal przeprowadzić proces weryfikacyjny w celu identyfikacji rzeczywistego właściciela, który w żadnym wypadku nie może być ograniczony do weryfikacji danych zawartych w rejestrze. Może się zdarzyć, że rzeczywisty odbiorca należności będzie jednocześnie beneficjentem rzeczywistym ujawnionym w rejestrze, jednak nie sposób tych dwóch pojęć automatycznie ze sobą utożsamiać. Możliwe bowiem jest także, że dana osoba będzie występowała w charakterze beneficjenta rzeczywistego w rozumieniu ustawy AML, a jednocześnie będzie w odniesieniu do danej płatności działała jako powiernik, a tym samym nie będzie ona rzeczywistym właścicielem płatności. Raportowanie MDR Przepisy o obowiązku raportowania schematów podatkowych (MDR) wprost odwołują się do ustawy AML. Schematem podlegającym raportowaniu jest takie uzgodnienie, w którym występuje nieprzejrzysta struktura własności prawnej lub trudny do ustalenia jest beneficjent rzeczywisty z uwagi na wykorzystanie osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, konstrukcji lub struktur prawnych. Co istotne, przywołana przesłanka jest jednym z wyznaczników szczególnej cechy rozpoznawczej, a więc stanowi samoistną przyczynę raportowania – nie jest konieczne spełnienie kryterium głównej korzyści. W konsekwencji, dla celów MDR i ustalenia spełnienia powyższej przesłanki raportowania schematu podatkowego, weryfikacja w centralnym rejestrze beneficjentów rzeczywistych (zwłaszcza po 13 kwietnia 2020 r., kiedy minie termin zgłaszania informacji przez wszystkie istniejące już spółki) powinna być wystarczająca. W tym miejscu trzeba przypomnieć, że wprowadzenie rejestru do polskiego porządku prawnego wynika z obowiązków wynikających z dyrektywy unijnej. Jest to o tyle istotne, że podobne rejestry będą lub już istnieją w innych krajach Unii Europejskiej. Jeżeli więc dane konkretnych osób są podane w rejestrze bądź w rejestrze innego kraju Unii Europejskiej, to należałoby przyjąć, że identyfikacja beneficjenta rzeczywistego jest możliwa, a co za tym idzie, dane uzgodnienie nie może być uznane za schemat podatkowy podlegający zgłoszeniu do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Przywołana przesłanka raportowania schematów podatkowych nadal natomiast będzie mogła znajdować zastosowanie w odniesieniu do struktur, gdzie spółki mają swoje siedziby w krajach pozaunijnych. Zagraniczne spółki kontrolowane – CFC W przepisach dotyczących CFC wprawdzie pojęcie beneficjenta rzeczywistego nie występuje, jednakże za zagraniczną spółkę kontrolowaną uznaje się m.in. podmiot, nad którym polski rezydent podatkowy (osoba fizyczna lub prawna) sprawuje faktyczną kontrolę. Definicja beneficjenta rzeczywistego ujawnianego w rejestrze beneficjentów rzeczywistych, jak i definicja faktycznej kontroli w rozumieniu przepisów CFC kładą więc nacisk na sprawowanie faktycznej kontroli nad daną spółką. Definicje te są na tyle zbliżone, że zastosowanie ich powinno doprowadzić finalnie do ustalenia tego samego kręgu podmiotów (oczywiście jeśli chodzi o osoby fizyczne, bo do tych odnosi się definicja AML).