Bezpośrednie transakcje rajowe – obowiązki dotyczące transakcji z podmiotami niepowiązanymi

Regulacje dotyczące cen transferowych, zawarte w ustawie o CIT, dotyczą przede wszystkim transakcji kontrolowanych zawieranych pomiędzy podmiotami powiązanymi, ale także – o czym nie każdy pamięta – transakcji zawieranych z podmiotami niepowiązanymi mającymi siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, czyli z tzw. podmiotami rajowymi. Temat transakcji rajowych zyskał na popularności w 2022 roku w związku z wprowadzonymi rozszerzonymi obowiązkami dotyczącymi pośrednich transakcji rajowych, które to obowiązki, wszystko na to wskazuje, zostaną wkrótce uchylone (więcej na ten temat we wpisie Projekt uchylenia obowiązków transakcji rajowych już na stronie Sejmu!).

Warto jednak pamiętać, że obowiązek dokumentowania bezpośrednich transakcji realizowanych z podmiotami z rajów podatkowych jest w polskich przepisach od wielu lat, a tym samym podatnicy realizujący takie transakcje powinni sprawdzić, czy na pewno wypełnili wszystkie obowiązki z zakresu cen transferowych za lata 2016-2020 (lata otwarte do kontroli). Z naszych obserwacji wynika, że transakcje z podmiotami rajowymi cieszą się zainteresowaniem organów, podczas gdy podatnicy, prowadząc działalność gospodarczą opartą wyłącznie o przesłanki biznesowe, nie zawsze są przygotowani na kontrolę w tym zakresie.

Poniżej przedstawiliśmy podsumowanie najważniejszych kwestii, które należy zweryfikować, aby mieć transakcje rajowe pod kontrolą.

Kontrahent – podmiot mający siedzibę w raju podatkowych

Z bezpośrednią transakcją rajową mamy do czynienia, gdy transakcja jest dokonywana bezpośrednio z podmiotem rajowym i to zarówno powiązanym jak i niepowiązanym (!).  Lista terytoriów i państw uznawanych za raje podatkowe znajduje się w rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych. Warto mieć na uwadze, że na liście tej, oprócz egzotycznych terytoriów, z którymi wymiana handlowa lub usługowa występuje niezmiernie rzadko, znajdują się również takie państwa i terytoria, z którymi może ona występować relatywnie często (np. Hongkong – Specjalny Region Administracyjny Chińskiej Republiki Ludowej. 

Chiny nie są państwem uznawanym za kraj stosujący szkodliwą konkurencję podatkową, niemniej zdarza się, że transakcje z kontrahentami z Chin są dokonywane poprzez pośredników, tj. spółki mające siedzibę np. w Hongkongu. Realizując transakcję z kontrahentem zagranicznym, warto więc sprawdzić, gdzie faktycznie prowadzi działalność i gdzie posiada siedzibę lub zarząd. Może się bowiem zdarzyć, że utrzymując stałe relacje z kontrahentami zagranicznymi, zarówno z Chin jak i z krajów europejskich, ku swojemu zaskoczeniu polski podatnik może otrzymywać faktury właśnie z Hongkongu.

Rodzaj transakcji i wartość

Od 2021 roku obowiązki z zakresu cen transferowych powstają w przypadku zarówno transakcji zakupowych, jak i sprzedażowych. Jest to o tyle istotne, że w latach wcześniejszych obowiązkiem były objęte wyłącznie transakcje zakupowe.

Innym ważnym aspektem jest wartość transakcji z podmiotem z raju – obowiązki z zakresu cen transferowych powstają po przekroczeniu wartości 100 tyś. PLN (wartość obowiązująca od 2019 roku). Jest to zatem o wiele niższy próg niż przy standardowych transakcjach realizowanych z podmiotami powiązanymi, gdzie progi zaczynają się od wartości 2 mln PLN.

Ministerstwo Finansów w skierowanym do Sejmu projekcie zmian do ustawy o CIT planuje podniesienie progów istotności dla bezpośrednich transakcji rajowych ze 100 tyś. PLN do 2,5 mln PLN w przypadku transakcji finansowych i do poziomu 500 tyś PLN dla transakcji innych niż finansowe (taka wartość obowiązywałaby już przy określaniu obowiązków za 2021 rok). Zmiana wydaje się znacząca, ale w praktyce kwota 500 tyś PLN w skali roku dla transakcji towarowej lub usługowej nie jest wartością trudną do przekroczenia dla średniej wielkości przedsiębiorstwa. Dodatkowo warto mieć na uwadze, że podwyższenie wartości dotyczy wyłącznie obowiązków dotyczących roku 2021 i kolejnych. Analizując kwestię bezpośrednich transakcji rajowych w latach 2016-2019 należy zastosować niższe progi (100 tyś PLN lub 20 tyś EUR).

Jakie obowiązki?

Wystąpienie bezpośredniej transakcji rajowej, która przekroczyła próg dokumentacyjny oznacza, że podatnik powinien:

• sporządzić dla takiej transakcji dokumentację cen transferowych wraz z analizą wykazującą, że transakcja była realizowana na warunkach rynkowych,
• zaraportować taką transakcję w formularzu TP-R za dany rok oraz
• uwzględnić fakt przeprowadzenia bezpośredniej transakcji rajowej w oświadczeniu składanym organom podatkowym, w którym to podatnik oświadcza, że posiada dokumentację cen transferowych za dany rok.

Na szczęście na mocy ustawy Polski Ład, w przypadku transakcji realizowanej z niepowiązanym podmiotem rajowym, podatnik nie ma już obowiązku sporządzania analizy cen transferowych wykazującej, że transakcja była realizowana na warunkach rynkowych. Warto jednak pamiętać, że taki obowiązek co do zasady istniał dla transakcji realizowanych przed rokiem 2021. Natomiast od 2021 roku dokumentacja dla transakcji rajowych powinna zawierać dodatkowe elementy takie jak np. uzasadnienie gospodarcze transakcji, w szczególności opis spodziewanych korzyści ekonomicznych, w tym podatkowych.

Jak widać, na przestrzeni ostatnich 5 lat obowiązki dla bezpośrednich transakcji rajowych ulegały zmianom. Warto więc przy okazji wypełniania obowiązków dokumentacyjnych i sprawozdawczych za 2021 rok zweryfikować również to, czy w poprzednich latach nie występowały u Państwa bezpośrednie transakcje rajowe objęte obowiązkami z zakresu cen transferowych.