Aktualizacja analiz porównawczych dla transakcji finansowych

Często spotykanym modelem finansowania wewnątrz grup kapitałowych jest wzajemne udzielanie pożyczek, co pozwala w efektywny sposób zagospodarować nadwyżki finansowe wypracowane przez grupę w danym okresie. Zrozumiałym przy tym, w kontekście cen transferowych, jest wymóg, by finansowanie wewnątrzgrupowe było udzielane na warunkach, które zostałyby zaakceptowane przez podmioty niepowiązane. To z kolei wymaga opracowywania odpowiednich analiz cen transferowych oraz ich późniejszych aktualizacji. Jak interpretować wyniki zaktualizowanych analiz cen transferowych dla transakcji finansowych? Co wyniki te w praktyce oznaczają dla podatników? W temacie tym wypowiedział się dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 24 marca 2021 r. (sygn. 0111-KDIB2-1.4010.395.2020.2.AR), którą w ramach niniejszego wpisu chcielibyśmy Państwu przybliżyć. Z racji tego, że większość analiz porównawczych przygotowywanych z związku z wprowadzeniem obowiązku benchmarku traci właśnie swoją 3 letnią ważność, szczególnie zachęcamy Państwa do zapoznania się z wnioskami płynącymi z tej interpretacji. W niniejszej interpretacji zarówno wnioskodawca, jak i inne podmioty powiązane, należące do tej samej grupy kapitałowej, są stronami wewnątrzgrupowych umów o finansowanie (umów pożyczek). W wyniku połączenia z innym podmiotem, wnioskodawca wstąpił w prawa i obowiązki wynikające z umów pożyczkowych, zawartych wcześniej przez ten podmiot z podmiotem powiązanym. Z przedstawionego stanu faktycznego można wnioskować, że zasadą przyjętą przez grupę jest, aby w momencie zawierania umowy o finansowanie, warunki cenowe takiej umowy (tj. oprocentowanie/marża), określane były w oparciu o przeprowadzoną analizę porównawczą. Tym samym podmioty powiązane w momencie nawiązywania współpracy (tj. zawierania umów pożyczek), określają jej warunki w zgodzie z zasadą ceny rynkowej. Zgodnie z wymogiem art. 11r ustawy o CIT, wnioskodawca, jak i podmioty powiązane, okresowo aktualizują analizy porównawcze, opracowane dla transakcji kontrolowanych, w tym analizy porównawcze opracowane dla transakcji finansowania wewnątrzgrupowego. Problem, z którym zetknął się wnioskodawca polegał na tym, że zaktualizowana analiza porównawcza dla transakcji finansowych wykazała, że stosowane do tej pory oprocentowanie pożyczek wewnątrzgrupowych (w tym tych przejętych od innego podmiotu), nie odpowiada już warunkom rynkowym. Wnioskodawca powziął wobec tego wątpliwość, czy powinien skorygować wartość oprocentowania pożyczek wewnątrzgrupowych, skoro na moment ich zaciągnięcia ich warunki odpowiadały warunkom rynkowym (na co wskazywały przeprowadzone wcześniej analizy porównawcze). Jak podniósł wnioskodawca, niezależne instytucje bankowe nie zmieniają poziomu oprocentowania (marży) w trakcie trwających już umów, nawet w sytuacji, gdy po upływie określonego czasu okaże się, że poziomy tego oprocentowania (marży) na rynku uległy zamianie. Skoro więc (i) podmioty niezależne, funkcjonujące na rynku i kierujące się racjonalnością ekonomiczną, nie dokonują korekt poziomu oprocentowania (marży) zgodnie z aktualnymi benchmarkami, a (ii) przepisy w zakresie cen transferowych wymagają od podmiotów powiązanych zachowań porównywalnych do podmiotów niepowiązanych, zdaniem wnioskodawcy, nie powinien on dokonywać korekty oprocentowania trwających umów pożyczek jedynie na skutek aktualizacji analiz porównawczych. Dyrektor KIS stanął jednak na stanowisku, że wnioskodawca w błędny sposób interpretuje wymogi w obszarze cen transferowych i uznał stanowisko wnioskodawcy w całości za nieprawidłowe. Co istotne, zdaniem dyrektora KIS, podatnicy, w świetle zasady ceny rynkowej, powinni na bieżąco monitorować warunki transakcji kontrolowanych, zmieniając je w sytuacji, w jakiej zmiany cen przeprowadziłyby podmioty niepowiązane. Tyle że, jak wskazał wnioskodawca, podmioty niepowiązane w analogicznej sytuacji nie dokonałyby zmiany cen w ramach trwających już umów. Niemniej jednak przepisy w zakresie cen transferowych rządzą się własnymi prawami i zgodnie z przepisami, na co uwagę zwrócił dyrektor KIS, w przypadku, gdy przeprowadzona aktualizacja analizy cen transferowych wykaże, że transakcja przestała być zgodna z zasadą ceny rynkowej, podatnik powinien skorygować warunki transakcji kontrolowanej do warunków aktualnych na moment aktualizacji analizy cen transferowych, a zabiegowi temu mają służyć przepisy w zakresie dokonywania korekt cen transferowych, tj. art. 11e ustawy o CIT. Tym samym warunki transakcji kontrolowanej powinny zawsze pozostawać w zgodzie z warunkami rynkowymi, wynikającymi z aktualnej analizy cen transferowych. Stanowisko dyrektora KIS ws. dokonywania korekt cen transferowych dla transakcji finansowych może zaskakiwać, ponieważ w praktyce korekty cen transferowych najczęściej dotyczą transakcji towarowych czy usługowych, gdzie badany jest wskaźnik zyskowności osiągany przez daną stronę transakcji. W transakcjach finansowych korekty cen transferowych nie są raczej spotykane w praktyce. Analizując z kolei przedstawiony w interpretacji stan faktyczny, o ile w przypadku przejęcia finansowania od innego podmiotu można potencjalnie byłoby zgodzić się z organami, że warunki transakcji powinny zostać zaktualizowane wobec nowego stanu faktycznego (np. nowy pożyczkobiorca cechuje się wyższym standingiem finansowym, wobec czego ryzyko niespłacenia przez niego zobowiązań wynikających z umowy o finansowanie jest niższe w stosunku do pierwotnego pożyczkobiorcy, a co za tym idzie, pożyczka mogłaby zostać udzielona w oparciu o inne warunki cenowe), tak w przypadku umów o finansowanie, kontynuowanych w latach kolejnych na niezmienionych warunkach, konieczność korygowania warunków cenowych w świetle aktualizacji analizy porównawczej, może budzić wątpliwości. W analizowanym temacie istotne jest to, że transakcje finansowe cechują się tym, że są zawierane na z góry określony czas. Tym samym, w momencie zawierania takiej transakcji, pożyczkodawca analizuje/szacuje ryzyko związane z udzieleniem pożyczki np. na okres 5 lat, a warunki udzielenia takiego finansowania (np. waluta, cel finansowania, zabezpieczenia, standing finansowy pożyczkobiorcy) bezpośrednio wpływają na ustalane warunki cenowe (tj. stosowane oprocentowanie (marżę)). Co więcej, pożyczkodawca szacuje ryzyko udzielenia pożyczki innemu podmiotowi na dany, z góry określony, czas, w aktualnych realiach rynkowych. Naturalnie realia rynkowe mogą ulec w przyszłości zmianie, tym niemniej to warunki aktualne na moment udzielania finansowania determinują przyjęty poziom ceny transferowej, a ewentualne zmiany otoczenia rynkowego w latach kolejnych odzwierciedlają ryzyko przyjęte przez pożyczkodawcę, związane z udzieleniem pożyczki (bądź, w zależności od sytuacji, korzyści pożyczkodawcy). Co zatem (również w świetle warunków dokonywania korekt cen transferowych) zmienia się w ramach udzielonej pożyczki, np. 3 lata później, co uzasadniałoby skorygowanie ustalonych warunków cenowych? Aspektem, który wpływa w praktyce w największym stopniu na ryzyko pożyczkodawcy, w trakcie trwania umowy pożyczki, jest standing finansowy pożyczkobiorcy, który na przestrzeni lat finansowania może ulegać istotnym zmianom. Jednak analizując wieloletnie umowy pożyczkowe, czy to wystarczy, aby można było mówić o uzasadnionej korekcie oprocentowania (marży) w transakcji kontrolowanej? W takiej sytuacji należałoby się zastanowić, czy niezależna instytucja finansowa byłaby skłonna do zmiany warunków cenowych udzielonego finansowania, jeśli standing finansowy pożyczkobiorcy na przestrzeni lat uległby obniżeniu. W praktyce, w takim wypadku, raczej nie należałoby się spodziewać, że niezależne instytucje finansowe dokonają automatycznej zmiany wysokości oprocentowania, lecz raczej należałoby domniemywać, że istotnie zwiększone ryzyko związane z udzielanym finansowaniem byłoby uwzględniane np. poprzez żądanie ustanowienia dodatkowych zabezpieczeń, czy w ostateczności, doprowadziłoby do wypowiedzenia umowy po stronie niezależnej instytucji finansowej.  Tym samym, o ile aktualizowanie analiz porównawczych dla transakcji towarowych czy usługowych, badających wskaźniki zyskowności, wydaje się być uzasadnione w okresach 3 letnich, tak w przypadku transakcji finansowych, gdzie w momencie zawierania transakcji pożyczkodawca wycenia swoje ryzyko w całym okresie finansowania, sens dokonywania takich aktualizacji, nie do końca wydaje się być zasadny. Przedmiot omawianej interpretacji oraz powyższe rozważania zwracają uwagę również na inny, niezmiernie ważny aspekt w zakresie aktualizacji analiz porównawczych dla transakcji finansowych. Fakt, że oprocentowanie (marża) udzielanego finansowania jest określane jednorazowo, w oparciu o warunki udzielanego finansowania (np. 5 letni okres pożyczki), powinno znaleźć swoje odzwierciedlenie w ramach przygotowywanych aktualizacji analiz porównawczych. Aktualizacje te nie mogą bowiem być przeprowadzane w oderwaniu od warunków udzielanego finansowania, które były analizowane w momencie zawierania umowy. Tym samym aktualizowane analizy porównawcze powinny uwzględniać analogiczne zmienne, które były badane w pierwotnej analizie (tj. np. okres zawarcia umowy, okres finansowania itd.). Trudno bowiem uznać za uzasadnione, aby finansowanie udzielone np. w roku 2010, porównywać z warunkami transakcji finansowych zawieranych w roku 2018. Różnice w latach (tj. rok zawarcia umowy pożyczki vs. rok aktualizacji analizy porównawczej) można uwzględnić np. poprzez przyjęcie do analiz standingu finansowego pożyczkobiorcy na moment udzielania finansowania. Opisywane powyżej wątpliwości, związane z koniecznością aktualizacji analiz porównawczych dla transakcji finansowych w okresie 3 letnim, dostrzegają również praktycy. Forum cen transferowych pracuje obecnie nad rekomendacjami dla wyceny i traktowania transakcji finansowych z perspektywy cen transferowych, a na ostatnim posiedzeniu grupa robocza zajmująca się tym tematem przedstawiła postulat podjęcia w rekomendacjach i rozmowach z Ministerstwem Finansów tematu aktualizacji analiz porównawczych dla transakcji finansowych. Tym niemniej, w świetle obecnie obowiązujących przepisów, podatnicy dokonujący transakcji kontrolowanych powinni respektować przepisy z zakresu cen transferowych i mimo braku jasnego uzasadnienia, postępować zgodnie z zasadami przez nie określonymi, tj. dokonywać aktualizacji analiz porównawczych nie rzadziej, niż co 3 lata.