TSUE a prawo do odliczenia VAT w ramach grupy spółek

Czy podatnik zachowuje prawo do odliczenia w sytuacji, gdy VAT naliczony wynika z usług świadczonych przez jedną ze spółek z grupy, na rzecz zarówno podatnika chcącego dokonać odliczenia, ale też pozostałych członków grupy? Kwestię tę rozstrzygnął TSUE w wyroku z 12 grudnia 2024 r., sygn. C-527/23.

Stan faktyczny

Sprawa dotyczyła rumuńskiej spółki Weatherford Atlas Gip SA, – członka międzynarodowej grupy specjalizującej się w usługach naftowych. Spółka ta przejęła rumuńską Foserco SA, która wcześniej w ramach swojej działalności nabywała ogólne usługi administracyjne od innych podmiotów z grupy Weatherford, mających siedziby poza Rumunią. VAT od tych usług był rozliczany w mechanizmie odwrotnego obciążenia.

W wyniku kontroli podatkowej rumuńskie organy odmówiły Weatherford Atlas Gip SA prawa do odliczenia VAT naliczonego od nabytych usług administracyjnych, argumentując, że nie wykazała ona związku pomiędzy nabytymi usługami a opodatkowaną działalnością spółki. Poza tym, zdaniem rumuńskich organów nabycie takich ogólnych usług nie było ani niezbędne, ani zasadne w kontekście jej działalności. Tym samym, podatnikowi odmówiono prawa do odliczenia VAT.

Rozstrzygnięcie TSUE w sprawie prawa do odliczenia VATu

TSUE uznał, że odmowa prawa do odliczenia VAT w tej sytuacji naruszyła fundamentalną zasadę wspólnego systemu VAT, jaką jest neutralność podatkowa. Gwarancją neutralności jest prawo do odliczenia VAT naliczonego od wydatków związanych z prowadzoną działalnością, bez względu na jej cel lub rezultat. Skoro więc podmiot odliczający jest podatnikiem VAT, a nabyte przez niego usługi są związane z prowadzoną przez niego działalnością opodatkowaną, nie jest rolą organu podatkowego czy sądu oceniać rentowność i sensowność transakcji i na tej podstawie decydować o uznaniu prawa do odliczenia.

Argumentem przeciwko prawu do odliczenia nie jest też fakt, że z nabytych usług administracyjnych skorzystała cała grupa spółek (która nie była grupą VAT), o ile tylko podatnik jest w stanie ustalić i uzasadnić tę część wydatków, która została poczyniona na jego własne potrzeby, a nie potrzeby osób trzecich. Ta okoliczność pozostaje już do zbadania przez sąd krajowy.

TSUE wyraźnie podkreślił, że decyzje organów podatkowych powinny opierać się na obiektywnej analizie dokumentacji oraz rzeczywistego wykorzystania usług przez podatnika, a nie na subiektywnej ocenie zasadności wydatków.

Znaczenie wyroku

Omawiany wyrok stanowi ważny głos w zakresie rozumienia zasady neutralności i granic prawa organów podatkowych przy analizie odliczenia VAT. Zdarza się bowiem, że również polskie organy próbują odmawiać podatnikom prawa do odliczenia na podstawie dokonanej oceny racjonalności biznesowej przeprowadzonych transakcji. Tymczasem, przepisy podatkowe nie pozwalają na uzależnianie prawa do odliczenia od tego typu subiektywnych ocen. Prawa tego można odmówić w sytuacji, gdy dana transakcja zakupowa nosi znamiona oszustwa lub nadużycia, czy też w sytuacji, gdy nie został wykazany wyraźny związek pomiędzy dokonanymi nabyciami a działalnością opodatkowaną podatnika.

Należy jednak podkreślić, że wyrok TSUE nie zwalnia podatników z obowiązku rzetelnego udokumentowania nabywanych usług i wykazania ich związku z działalnością opodatkowaną firmy. Miejmy nadzieję, że podejście organów i orzecznictwo sądów będzie jednak uwzględniało wykładnię TSUE przedstawioną w omawianym wyroku.

Należy przy tym zaznaczyć, że chodzi o działalność konkretnej spółki, a nie grupy spółek jako całości. Sytuacja każdego podatnika VAT jest analizowana indywidualnie, a ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na podatniku. Tym istotniejsze jest zatem rzetelne dokumentowanie transakcji w ramach grup kapitałowych.