Mechanizm podzielonej płatności – podzielone szanse?

Już niedługo w Polsce zaczną obowiązywać przepisy wprowadzające mechanizm podzielonej płatności (MPP). Stosowanie mechanizmu nie jest obligatoryjne. Jest natomiast premiowane – ustawodawca przewidział system zachęt dla podatników. W oczach Ministra Finansów zapłata w reżimie podzielonej płatności to przesłanka należytej staranności, przejaw uczciwości podatnika. Czy zachęty skuszą podatników? I czy wszyscy podatnicy mają równy dostęp do skorzystania z dobrodziejstw tzw. split payment?

Jeszcze niedawno trwały dyskusje, czy mechanizm podzielonej płatności będzie w ogóle stosowany przez podatników, czy kontrahenci będą wprowadzać do umów postanowienia wykluczające stosowanie split payment lub przewidujące rabaty jeśli kontrahent z takiej możliwości nie skorzysta. Już dziś wiele dużych podatników zapowiedziało korzystanie z podzielonej płatności. To wymusi stosowanie go również przez ich kontrahentów – możliwości użycia środków zgromadzonych na rachunku VAT są ograniczone. By utrzymać płynność finansową, przedsiębiorcy otrzymujący zapłatę w ramach mechanizmu podzielonej płatności będą w ten sam sposób płacić. Ta reakcja łańcuchowa może spowodować, iż stosowanie split payment – mimo iż dobrowolne – stanie się bardziej powszechne niż mogłoby się , jeszcze niedawno, wydawać.

Mechanizm podzielonej płatności ma zastosowanie tylko do transakcji krajowych, opodatkowanych polskim VAT. Pamiętajmy jednakże, że w obrocie krajowym uczestniczą nie tylko polscy podatnicy, lecz również podmioty zagraniczne – podatnicy zarejestrowani w Polsce wyłącznie dla potrzeb podatku VAT. I tu pojawia się pytanie o równe traktowanie: czy z dobrodziejstw split payment mogą korzystać wszyscy podatnicy jednakowo?

Przyjrzyjmy się technicznym aspektom split payment. W ramach mechanizmu podzielonej płatności płacić mogą wyłącznie posiadacze rachunku w polskim banku/SKOKU – podlegającym przepisom prawa bankowego lub ustawie o SKOK. W tym celu banki zobligowane zostały do przebudowania swoich systemów. Płatność na rachunek VAT możliwa jest jedynie poprzez zastosowanie komunikatu przelewu, który automatycznie dzieli płatność na kwotę netto przekazywaną na rachunek rozliczeniowy i kwotę VAT alokowaną na rachunku VAT. Ustawa limituje sytuacje, w których rachunek VAT może być uznany środkami pieniężnymi – są to wyłącznie wpływy „VATowskie”. Dodatkowo – wyłącznie z zastosowaniem komunikatu przelewu.

Nie ma możliwości dokonywania wpłat gotówkowych, przekazywania środków na rachunek VAT (możliwe wyłącznie przepływy pomiędzy rachunkami VAT danego podmiotu prowadzonymi w ramach jednego banku) czy bezpośrednia zapłata środków na rachunek VAT (bez komunikatu przelewu). System bankowy technicznie odrzuci takie transakcje.

Oznacza to, iż płatności dokonywane z „niepolskiego” rachunku (z innego niż w polskim banku) nie będą mogły być „podzielone”, gdyż zagraniczne systemy bankowe nie będą posiadały komunikatu przelewu. Zagraniczny podatnicy zarejestrowani w Polsce na potrzeby podatku VAT, którzy nie mają konta w polskim banku, ponieważ nie do tej pory nie mieli potrzeby posiadania takiego rachunku (ich obecność w Polsce ograniczona jest do rejestracji dla celów VAT) nie będą zatem mieli możliwości zapłaty w systemie split payment. To zaś pozbawia ich możliwości korzystania z benefitów, jakie mechanizm podzielonej płatności oferuje – m.in. istotnej przesłanki bycia uznanym za uczciwego podatnika. Tu pojawia się pytanie o równe traktowanie podatników.

Oczywiście, od przedsiębiorców prowadzących biznes w Polsce można oczekiwać, iż będą posiadali rachunki firmowe w polskich bankach. Nigdy nie był to jednak wymóg formalny (poza otrzymaniem zwroty VAT z Urzędu Skarbowego). Nadal nie jest, jednakże konstrukcja systemu podzielonej płatności staje się istotnym argumentem w tej sprawie. Kto jednak próbował w polskim banku założyć rachunek dla zagranicznego podmiotu, który reprezentowany jest przez cudzoziemców nie mieszkających w Polsce, wie, jak skomplikowany potrafi być to proces (osobiste stawiennictwo, potwierdzenie tożsamości, wzór podpisu, notariusz).

Wprowadzanie mechanizmów służących uszczelnieniu systemu podatkowego jest potrzebne. Procesu digitalizacji i cyfryzacji nie można zatrzymać. Należy jednak pamiętać, iż VAT jest podatkiem międzynarodowym, a w krajowym obrocie VAT uczestniczą – bardzo licznie – podmioty zagraniczne. Techniczne aspekty wprowadzanych rozwiązań niejednokrotnie je eliminują, powodując, iż prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce wiąże się ze znaczącym ciężarem administracyjnym i finansowym. I nie sprzyja to swobodzie przedsiębiorczości.