Czy odstępne podlega VAT?

Świadczenie pieniężne płacone za wcześniejsze rozwiązanie umowy zwane przez strony transakcji odstępnym jak również niejednokrotnie karą umowną, sankcją, rekompensatą lub odszkodowaniem może podlegać opodatkowaniu VAT.

Kwalifikacja na gruncie podatku VAT wypłacanej przez sprzedawcę na rzecz nabywcy kwoty pieniężnej tytułem odstąpienia od umowy tzw. odstępnego, uzależniona jest od postanowień zawartych przez strony w tym zakresie w umowach. Fakt uregulowania przez strony, iż odstąpienie od umowy dopuszczalne jest za zapłatą odstępnego oraz oznaczenie terminu do wykonania tego uprawnienia skutkuje uznaniem, że skorzystanie z prawa do odstąpienia za zapłatą określonej kwoty mieści się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu VAT jako odpłatne świadczenie usług.

Takie stanowisko zostało zaprezentowane m.in. w wyroku WSA w Gliwicach z 23 maja 2018 r. (sygn. akt III SA/Gl 159/18).

W przywołanym wyroku wskazano, iż postanowienia umowy przedwstępnej dają stronom możliwość odstąpienia bez podania przyczyny od umowy za zapłatą odstępnego, przy spełnieniu warunku, że odstąpienie od umowy sprzedającego następuje najpóźniej do dnia, w którym powinna zostać zawarta umowa przyrzeczona. Na skutek odstąpienia od umowy przez sprzedającego, nabywca otrzyma zwrot wypłaconej zaliczki oraz ustaloną umownie kwotę odstępnego. Na tle przedstawionego stanu faktycznego Sąd orzekł, że odstąpienie od umowy było elementem transakcji pomiędzy sprzedawcą, a nabywcą (strony zawarły stosowne regulacje w tym zakresie w umowie przedwstępnej) w rezultacie nie stanowi czynności jednostronnej skutkującej brakiem konieczności opodatkowania VAT (mającej charakter odszkodowawczy).

Analizowany wyrok wskazuje, iż zapłata określonej kwoty wynagrodzenia za realizację uprawnienia zastrzeżonego w umowie (wcześniejszego zakończenia stosunku zobowiązaniowego) jest bezpośrednio związana z zachowaniem odbiorcy tj. zachowaniem polegającym na tolerowaniu odstąpienia od umowy. Tym samym czynność ta wypełnia ustawowe przesłanki skutkujące jej opodatkowaniem podatkiem VAT.

Co prawda w obrocie prawnym funkcjonują orzeczenia sądów/organów podatkowych wskazujące na pozostawienie odstępnego poza zakresem ustawy o VAT. Niemniej jednak zapadły one na gruncie odmiennych stanów faktycznych np. wypłata odstępnego na podstawie odrębnego porozumienia, bez zastrzegania terminu przewidującego zapłatę lub na skutek naruszenia warunków umowy. W rezultacie biorąc pod uwagę poszczególne elementy stanu faktycznego zaprezentowane w przywołanym wyrok należy uznać go za jak najbardziej słuszny.