Najnowsze zmiany w podejściu organów i sądów do zwolnienia z CIT dla funduszy inwestycyjnych

Polska ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych przewiduje zwolnienie dochodów (przychodów) instytucji zbiorowego inwestowania z siedzibą w państwach członkowskich UE/Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Zwolnienie to może w szczególności obejmować wypłaty  z tytułu odsetek i dywidend od polskich spółek, a także zyski kapitałowe uzyskane w Polsce. W artykule tym analizujemy zmieniające się otoczenie podatkowe i jego implikacje dla zagranicznych funduszy inwestycyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem funduszy zarządzanych zewnętrznie.

Fundusze inwestycyjne mogą być zarządzane zewnętrznie lub wewnętrznie, tj. bez pomocy zewnętrznego zarządzającego funduszem. Wybór między zarządzaniem zewnętrznym a wewnętrznym jest zazwyczaj podyktowany indywidualnymi potrzebami i preferencjami inwestorów. Czynniki takie jak: struktura kosztów, pożądany poziom kontroli, strategia inwestycyjna i wymogi regulacyjne odgrywają rolę w tej decyzji.

Zagraniczne fundusze inwestycyjne mogą kwalifikować się do zwolnienia podatkowego z polskiego podatku dochodowego od osób prawnych, jeśli spełniają kilka kryteriów, z których najważniejsze to:

• Prowadzenie działalności jako fundusze inwestycyjne zamknięte lub fundusze inwestycyjne otwarte o równoważnych zasadach i ograniczeniach inwestycyjnych;
• Podleganie opodatkowaniu w kraju rezydencji od całości dochodu, niezależnie od jego źródła;
• Podleganie bezpośredniemu nadzorowi właściwych organów rynku finansowego w kraju rezydencji; oraz
• Zarządzanie przez podmioty działające na podstawie zezwolenia właściwych organów nadzoru.

Ewolucja stosowania zwolnienia

W przeszłości stosowanie tego zwolnienia wiązało się z poważnymi wyzwaniami. Do końca 2021 r. organy podatkowe zasadniczo kwestionowały prawo do zwolnienia – ustalając wymogi, które często były niemożliwe do spełnienia dla podatników.

Najbardziej sporna kwestia dotyczyła wymogu „bezpośredniego nadzoru” właściwego organu nadzorczego nad funduszem. Organy podatkowe często odmawiały zwolnienia w przypadkach, gdy nadzór był sprawowany nad podmiotem zarządzającym funduszem, a nie bezpośrednio nad funduszem. W rezultacie zastosowanie zwolnienia dla funduszy zarządzanych zewnętrznie było w praktyce niemożliwe.

Znacząca zmiana nastąpiła w 2022 r., kiedy zaczęły pojawiać się pierwsze pozytywne interpretacje podatkowe. Były one jednak wydawane głównie w przypadkach, w których podatnicy wyraźnie potwierdzali w swoich wnioskach, że spełniają wszystkie warunki dla zastosowania zwolnienia. Warto zauważyć, że takie interpretacje, gdy podatnicy nie są do końca pewni swoich twierdzeń, mogą mieć ograniczoną moc ochronną.

Przełom nastąpił w I kwartale 2024 r. wraz z pojawieniem się orzeczeń sądowych uchylających negatywne interpretacje podatkowe. W wyrokach tych stwierdzono, że wymóg nadzoru jest spełniony nawet wtedy, gdy nadzór sprawowany jest poprzez zewnętrzny podmiot zarządzający funduszem.

W wyroku jeden z sądów niższej instancji podkreślił, że organy podatkowe nie powinny pomijać istotnych cech i funkcji gospodarczych zewnętrznie zarządzanych funduszy inwestycyjnych. Sąd stwierdził, że organy podatkowe nie wzięły pod uwagę faktu, że chociaż działalność funduszu jest skutecznie nadzorowana przez właściwe organy nadzoru nad rynkiem finansowym państwa, w którym fundusz ma siedzibę, nadzór ten jest sprawowany za pośrednictwem autoryzowanego zewnętrznego zarządzającego.

Ponadto sąd podkreślił, że „jednostkowym odrębnościom nie powinno się nadawać decydującego znaczenia i nie powinny one stać na przeszkodzie przyznawaniu określonych zwolnień podatkowychh”. Takie podejście uznaje różnorodność rozwiązań prawnych w państwach UE i Europejskiego Obszaru Gospodarczego, podkreślając jednocześnie ich wspólny cel.

Inny sąd wskazał, że sam fakt, iż formalnie nadzór przybiera formę nadzoru nad zewnętrznym zarządzającym – podmiotem blisko związanym z funduszem – nie powinien przesądzać o możliwości zastosowania przedmiotowego zwolnienia, jeżeli spełnienie wszystkich pozostałych przesłanek nie budzi wątpliwości. Sąd podkreślił znaczenie podstawowych zasad prawa unijnego, takich jak niedyskryminacja oraz swobodny przepływ kapitału i płatności, stwierdzając, że forma nadzoru nad działalnością nie może determinować ostatecznej oceny, czy podmiot jest uprawniony do zwolnienia podatkowego.

Wyroki te stanowią istotną zmianę w interpretacji wymogu bezpośredniego nadzoru, potencjalnie otwierając drzwi dla większej liczby zagranicznych funduszy inwestycyjnych do stosowania polskiego zwolnienia podatkowego.

Implikacje zmian i zgodność z prawem UE

Ostatnie zmiany stanowią szanse i wyzwania dla zagranicznych funduszy inwestycyjnych rozważających podjęcie działalności w Polsce. Chociaż prawdopodobieństwo skutecznego zastosowania zwolnienia wzrosło, nadal kluczowe znaczenie ma staranne rozważenie struktury i zarządzania funduszem w celu zapewnienia zgodności z polskimi wymogami. W szczególności kryterium bezpośredniego nadzoru wymaga szczególnej uwagi w świetle podejścia polskich organów podatkowych. Ponadto niezależnie od kwestii nadzoru, równie istotna jest właściwa struktura uwzględniająca kwestie rzeczywistego właściciela funduszu. Oba te elementy odgrywają kluczową rolę w skutecznym stosowaniu zwolnienia.

Sprawę dodatkowo komplikuje opinia wydana przez rzecznik generalną Juliane Kokott 11 lipca 2024 r. w sprawie C-18/23 (F S.A. przeciwko Dyrektorowi Krajowej Informacji Skarbowej), która dotyczy zgodności polskich przepisów podatkowych z prawem UE. Opinia stanowi odpowiedź na pytanie prejudycjalne Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, w szczególności dotyczące zwolnień podatkowych dla wewnętrznie zarządzanych funduszy inwestycyjnych – w przeciwieństwie do funduszy zarządzanych zewnętrznie omówionych powyżej.

W opinii stwierdzono, że polskie przepisy podatkowe, które przyznają zwolnienia tylko funduszom zarządzanym zewnętrznie, a odmawiają ich funduszom zarządzanym wewnętrznie, nie stanowią dyskryminacji pośredniej. W rezultacie nie stwierdzono naruszenia prawa UE w tym zakresie. Sprawa ta podkreśla ciągłe wyzwanie, jakim jest zrównoważenie krajowej polityki podatkowej z podstawowymi swobodami UE.

Końcowe refleksje na temat polskiego zwolnienia podatkowego dla zagranicznych funduszy inwestycyjnych

Podczas gdy polskie zwolnienie podatkowe dla zagranicznych funduszy inwestycyjnych było w przeszłości złożonym i często wymagającym obszarem, ostatnie wyroki sądowe sugerują, że pojawia się bardziej korzystne otoczenie podatkowe. Zagraniczne fundusze inwestycyjne powinny uważnie monitorować rozwój sytuacji i ocenić, w jaki sposób mogą skorzystać ze zmieniającej się interpretacji polskiego prawa podatkowego.

Jednakże, w świetle istotnych problemów związanych z praktyką stosowania przepisów o podatku u źródła w Polsce (skutkujących w wielu przypadkach niedostępnością zwolnień wynikających z dyrektyw UE), potwierdzenie szerokiego zwolnienia dla tego typu podmiotów (a tym samym obejmującego również otrzymywane dywidendy i odsetki) może być grą wartą świeczki.

**

Wersja anglojęzyczna tego artykułu jest dostępna na stronie International Tax Review >>
https://www.mddp.pl/recent-developments-in-polish-tax-exemption-for-foreign-investment-funds/.