Czy NSA ograniczy możliwość wykorzystywania materiałów z postępowań karnych w postępowaniach podatkowych dotyczących oszustw VATowskich?

6 kwietnia Naczelny Sąd Administracyjny zdecydował o skierowaniu do składu 7 sędziów pytania prawnego dotyczącego możliwości wykorzystywania (w stanie prawnym od 15 kwietnia 2016 r.) jako dowód w postępowaniu podatkowym przekazanych przez prokuraturę protokołów, stenogramy z podsłuchów rozmów przeprowadzonych przez uprawnione do tego organy bez stosownego potwierdzenia, że zostały uzyskane zgodnie z prawem i bez dołączonych do nich nagrań.

Pytanie jakie zadał skład orzekający ma dwa istotne dla rozstrzygania spraw podatkowych aspekty. Po pierwsze, związany jest z definicją dowodu dla potrzeb postępowania podatkowego, która to definicja stanowi, że dowodem może być wszystko co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Ordynacja podatkowa zabrania oparcia rozstrzygnięcia na dowodach, które zostały uzyskane nielegalnie. Z odmienną sytuacją mamy do czynienia w postępowaniu karnym – tam bowiem dowody pozyskane nielegalnie są (od 15 kwietnia 2016 r.) uznawane za dowód w sprawie.

Drugi z aspektów potencjalnej uchwały, to kwestia realizacji jednej z najważniejszych zasad postępowania podatkowego, tj. zasady czynnego udziału strony. Wydaje się, iż uchwała – jeżeli zapadnie – będzie stanowiła niezwykle istotną wytyczną dla sądów administracyjnych i, miejmy nadzieję, organów podatkowych odnoszącą się do tego na ile organy te mogą włączać do materiału dowodowego sprawy podatkowej materiały z postępowania karnego i jednocześnie odmawiać podatnikowi możliwości weryfikacji tych materiałów.

Praktyka pokazuje, iż z sytuacjami tego typu mamy do czynienia w najczęściej w przypadkach wyłudzeń VAT, przestępstw karuzelowych itp. gdzie organy podatkowe bądź to włączają do sprawy materiały z innych postępowań (takie jak np. protokoły z przesłuchań – świadków, a także – co się zdarza – wyjaśnień oskarżonego!) i natychmiast je wyłączają (co oznacza, że tylko organ podatkowy zna wszystkie dowody w sprawie), bądź też odmawiają weryfikacji tych materiałów np. poprzez przesłuchanie świadków w obecności podatnika, czy odsłuchanie nagrań z podsłuchów.

Tymczasem zgodnie z wyrokiem TSUE w sprawie C-419/14 WebMindLicences dowody uzyskane w ramach prowadzonego równolegle i niezakończonego postępowania karnego bez wiedzy podatnika mogą być wykorzystane w postępowaniu podatkowym jedynie wówczas, gdy przeprowadzenie i wykorzystanie tych dowodów było przewidziane w ustawie i niezbędne w ramach postępowania karnego i jednocześnie podatnik miał w ramach postępowania podatkowego możliwość uzyskania dostępu do tych dowodów i wyrażenia swego stanowiska w ich przedmiocie.