Wartości niematerialne i prawne – o czym należy pamiętać w rozliczeniach z podmiotami powiązanymi?

Na terytorium Unii Europejskiej został zarejestrowany pierwszy w historii zapachowy znak towarowy. Aż 79% konsumentów woli kupować produkty, których znaki towarowe są „eko”. Wygląd sklepu Apple jest zarejestrowany jako znak towarowy. Zastrzeżenie patentowe musi być zapisane w formie jednego zdania, a zasada ta obowiązuje na całym świecie…

Wszystkie te fakty odnoszą się do wartości niematerialnych i prawnych, a myśląc o wartościach niematerialnych i prawnych powinniśmy pamiętać również o cenach transferowych i odpowiednim ich rozliczeniu z podmiotami powiązanymi.

W Polsce transakcje, których przedmiotem są wartości niematerialne i prawne, są obecnie coraz częściej kontrolowane przez organy podatkowe. Według statystyk dotyczących kontroli podatkowych, sporządzonych przez Ministerstwo Finansów, w 2022 r. przeprowadzono łącznie 366 kontroli w obszarze cen transferowych. Zgodnie z opracowaniem, organy podatkowe szczególnie często kontrolowały transakcje mające za przedmiot wartości niematerialne i prawne, w tym w szczególności weryfikowały wysokość i kierunek opłat licencyjnych. W efekcie przeprowadzonych w minionym roku kontroli, kwota doszacowanego dochodu wyniosła prawie 1 106,5 milionów złotych.

Dlatego też tak istotne jest, aby pamiętać o aspektach podatkowych związanych z cenami transferowymi w zakresie transakcji, których przedmiotem są wartości niematerialne i prawne. Właściwe zaimplementowanie wymagań podatkowych pozwoli na odpowiednie zabezpieczenie biznesu w zakresie potencjalnych ryzyk na gruncie TP. Z doświadczenia wiemy, że ceny transferowe potrafią stanowić problem dla podatnika w najmniej oczekiwanych transakcjach. Nie jest również oczywistym połączenie wartości niematerialnych i prawnych z cenami transferowymi, a jednak i tam TP może się ukryć.

Zgodnie z polskimi przepisami, wartościami niematerialnymi i prawnymi nazywa się nabyte przez jednostkę prawa majątkowe zaliczane do aktywów trwałych, nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywalnym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki[1].

Jeśli chodzi o ujęcie wartości niematerialnych i prawnych w zakresie cen transferowych, należy zaznaczyć, że polskie przepisy o cenach transferowych nie definiują pojęcia wartości niematerialnych. Z pomocą przychodzą wytyczne OECD, które wskazują, jak należy rozumieć pojęcie „niematerialny”, a mianowicie – jako coś, co nie jest aktywem fizycznym ani aktywem finansowym, co może być własnością lub być kontrolowane dla wykorzystania w działalności komercyjnej. Ponadto, czego wykorzystanie lub transfer zostałoby wynagrodzone, gdyby miało miejsce w transakcji między podmiotami niezależnymi.

Co może być zaliczane do wartości niematerialnych i prawnych?

• licencje, koncesje, autorskie prawa majątkowe i prawa pokrewne,
• know-how (całość wiedzy przydatnej do wykonywania konkretnego rodzaju działalności gospodarczej oraz zdobytej doświadczeniem w danej dziedzinie),
• prawa do wynalazków, patenty, wzory użytkowe i zdobnicze oraz znaki towarowe,
• nabyta wartość firmy,
• koszty zakończonych prac rozwojowych,
• inne…

Kwestie dotyczące cen transferowych są kluczowe na każdym etapie transakcji, również w zakresie transakcji dotyczących wskazanych wartości niematerialnych i prawnych.

Etapy transakcji:

1. Koncepcja, planowanie rozliczeń,
2. Wdrożenie rozliczeń,
3. Realizacja.

Etap pierwszy wiążę się z ustalaniem koncepcji oraz planowaniem tego, jak rozliczenia powinny wyglądać. Podczas drugiego dochodzi do wdrażania rozliczeń, a w trzecim do realizacji wcześniej wymienionych założeń.

Więcej na ten temat pod adresem: https://www.mddp.pl/wartosci-niematerialne-i-prawne/.

Kluczową kwestią jest odpowiedź na pytanie, jak rozliczyć się z kontrahentem powiązanym w ramach transakcji, której przedmiotem są wartości niematerialne i prawne. Należy przede wszystkim zidentyfikować wszystkie planowane rozliczenia, przygotować możliwe do wdrożenia propozycje / scenariusze rozliczeń dotyczące wartości niematerialnych i prawnych, wraz z rekomendacjami z perspektywy cen transferowych. Trzeba także przeprowadzić analizy benchmarkingowe, które mają na celu określenie rynkowego poziomu wynagrodzenia. Z kolei w sytuacji posiadania umowy na transfer wartości niematerialnych i prawnych, należy dokonać weryfikacji zapisów umowy dotyczących zakresu transferu oraz wyceny wartości niematerialnych i prawnych z perspektywy TP.

Praktyka pokazuje, że wypełnianie obowiązków z zakresu cen transferowych dotyczących transakcji, których przedmiotem są wartości niematerialne i prawne, budzi wiele trudności wśród podatników. Powodem tego może być złożoność i niejednoznaczność tematu. W transakcjach wewnątrzgrupowych, do najpopularniejszych rodzajów transakcji związanych z wartościami niematerialnymi i prawnymi, należą transakcje licencji znaków towarowych. Organy podatkowe nie omijają tych transakcji podczas kontroli, a wręcz przeciwnie, coraz częściej są one sprawdzane i dogłębnie analizowane.

Podsumowanie

Transakcje, których głównym przedmiotem są wartości niematerialne i prawne, budzą wiele wątpliwości. Problematyczny jest już sam etap rozpoznania tego, co możemy zaliczyć do wartości niematerialnych i prawnych, a co niekoniecznie. Później sytuacja staje się jeszcze bardziej skomplikowana. Z perspektywy TP ważne jest przygotowanie wartościowej analizy porównawczej, która opierać się będzie na danych rynkowych o możliwe najlepszym stopniu porównywalności. Warto zastanowić się nad przygotowaniem tzw. analizy DEMPE, która bada funkcje, aktywa i ryzyka związane z rozwojem, ulepszaniem, utrzymywaniem, ochroną i korzystaniem z wartości niematerialnych. Umożliwia ona zatem przedstawienie pełniejszego obrazu i pozwala uniknąć niechcianych doszacowań ze strony organów podatkowych, których wartości mogą opiewać na znaczne kwoty.

***

[1] Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz. U. z 2023 r. poz. 120 z późn. zm.).