Prawo podatnika do zwrotu nadpłaconego VAT bezpośrednio z urzędu – wyrok TSUE

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE) z 7 września 2023 r., w sprawie C‑453/22 TSUE, dotyczy wykładni dyrektywy VAT, a także neutralności podatku VAT i zasady skuteczności.

Stan faktyczny i pytanie prejudycjalne

Sprawa dotyczyła sporu pomiędzy Michaelem Schüttem (dalej: skarżący) a Finanzamt Brilon – urzędem skarbowym w Brilon w Niemczech (dalej: urząd skarbowy) odnośnie do uzyskania, na podstawie zasady słuszności, zwolnienia z VAT zażądanego przez urząd skarbowy wraz z odsetkami.

Działalność gospodarcza skarżącego polegała na zakupie drewna, a następnie odsprzedawaniu go swoim kontrahentom jako drewno opałowe. Co istotne, stawka VAT na fakturach wystawionych przez dostawców wynosiła 19%, a skarżący wystawiał faktury swoim kontrahentom ze stawką obniżoną 7%. Zgodnie z dokumentami, dostawcy odprowadzali do urzędu skarbowego VAT według stawki 19%. Skarżący dokonywał odliczenia od zakupów również zgodnie ze stawką VAT 19%, natomiast VAT od sprzedaży odprowadzał według stawki 7%.

W wyniku kontroli prawidłowości zastosowania stawki obniżonej 7% przez skarżącego zostało wszczęte postępowanie sądowe, w toku którego okazało się, że skarżący słusznie zastosował obniżoną stawkę VAT. Ponadto faktury wystawione przez jego dostawców również powinny wskazywać stawkę preferencyjną 7%. W konsekwencji, decyzją sądu było zmniejszenie odliczenia VAT naliczonego. To oznacza, że skarżący był zobligowany do zwrócenia urzędowi różnicy VAT wraz z odsetkami.

W drodze postępowania głównego skarżący zażądał od swoich dostawców skorygowania faktur oraz wypłacenia mu kwoty wynikającej z różnicy stawek VAT, ale dostawcy odmówili. Skarżący swoje decyzje argumentował przedawnieniem przewidzianym w niemieckim prawie cywilnym. W rezultacie zawnioskował o zwolnienie z zapłaty VAT wraz z odsetkami zgodnie z przepisami niemieckiej ordynacji podatkowej: §163 oraz §227.

Urząd skarbowy oddalił wniosek, uznając że skarżący w postępowaniu głównym był sam odpowiedzialny za sytuację. Także odwołania od decyzji zostały uznane za niezasadne. Skarżący w odpowiedzi na decyzje organu zaskarżył oddalenie wniosku o zwolnienie z obowiązku zapłaty VAT, którego zażądano przed sądem odsyłającym.

Sąd podał w wątpliwość wykładnię dyrektywy VAT, mając na uwadze zasadę neutralności podatkowej i zasadę skuteczności prawa do zwrotu. Zważywszy na to postanowił zawiesić postępowanie i zwrócił się do TSUE z pytaniem, czy w omawianej sytuacji skarżący ma prawo do zwrotu VAT wraz z odsetkami bezpośrednio od organu podatkowego. Oczywiście trzeba pamiętać, że istnieje ryzyko, iż dostawcy skorygują swoje rozliczenia i zażądają zwrotu tego samego VAT.

Wyrok TSUE

TSUE zwrócił uwagę na zasadę neutralności VAT. Wskazał, że prawo do odliczenia stanowi integralną część mechanizmu VAT i co do zasady nie może być ograniczane. Ma bowiem na celu całkowite uwolnienie podatnika od ciężaru VAT poniesionego w ramach jego działalności gospodarczej.

TSUE orzekł także, że gdy zwrot VAT okazuje się niemożliwy lub nadmiernie utrudniony, w szczególności w przypadku upadłości dostawcy, to nabywca ma prawo zawnioskować o ten zwrot wraz z odsetkami bezpośrednio u organów podatkowych.

W przypadku jednak, gdy obiektywne dowody będą wskazywały, że prawo do zwrotu VAT nienależnie wykazanego na fakturze i zapłaconego jest argumentowane w sposób noszący znamiona oszustwa lub nadużycia, organ ma prawo odmówić skorzystania z tego prawa. TSUE podkreślił, że sankcja polegająca na bezwzględnej odmowie prawa do zwrotu VAT błędnie wykazanego na fakturze i nienależnie zapłaconego jest nieproporcjonalna, jeżeli nie zostało wykazane żadne oszustwo ani zagrożenie dla budżetu państwa, nawet w przypadku udowodnionego zaniedbania.

W odniesieniu natomiast do ryzyka podwójnego zwrotu, w sytuacji gdyby dostawcy skorygowali faktury i zażądali zwrotu od organu po zwrocie dokonanym na rzecz nabywcy przez organ, TSUE wyklucza taką możliwość. , Argumentuje swoje stanowisko tym, że należy odmówić prawa do zwrotu VAT nienależnie wykazanego na fakturze i zapłaconego, jeżeli zostanie udowodnione, że prawo to zostało podniesione w sposób stanowiący oszustwo lub nadużycie.

Znaczenie w VAT

Omawiany wyrok dotyczy niemieckiego podatnika, jednak została w nim podniesiona interpretacja dyrektywy VAT, która jest wiążąca także dla polskiego prawa.

W sytuacji, gdy zwrot nadpłaconego VAT okazuje się niemożliwy lub nadmiernie utrudniony do uzyskania od kontrahenta, podatnik ma prawo zawnioskować o zwrot bezpośrednio z urzędu, lecz organ ma prawo do odmowy zwrotu. Kluczowe znaczenie będzie miało zweryfikowanie, czy żądanie zwrotu nosi znamiona oszustwa i czy może prowadzić do nadużyć podatkowych.

Niemniej należy pamiętać, że w niektórych sytuacjach odmowa zwrotu nadpłaconego podatku może być sprzeczna z zasadą neutralności VAT i skuteczności prawa do zwrotu.