Stanowisko TSUE w sporze o zwrot nadpłaconego podatku VAT wynikającego z zastosowania błędnej, zawyżonej stawki przy sprzedaży na rzecz konsumentów

8 grudnia 2022 r. Trybunał Sprawiedliwość Unii Europejskiej (TSUE) w wyroku w sprawie C-378/21 P GmbH v Finanzamt Österreich zajął stanowisko w kwestii możliwości zwrotu nadpłaconego przez podatnika podatku VAT, który wynikał z omyłkowego zastosowania zawyżonej stawki VAT do usług świadczonych przez tego podatnika na rzecz konsumentów (B2C).

Stan faktyczny

Sprawa dotyczyła spółki P GmbH świadczącej usługi wstępu na kryty plac zabaw. P GmbH świadcząc usługi na rzecz konsumentów stosowała 20% stawkę VAT zamiast obniżonej 13% stawki VAT. W konsekwencji klienci płacili wyższą cenę za nabywane usługi.

Po stwierdzeniu nieprawidłowości w tym zakresie, P GmbH skorygowała deklarację VAT i wystąpiła o zwrot zawyżonego podatku VAT. Organ odmówił P GmbH zwrotu VAT argumentując, że przyczyniłoby się to do jej bezpodstawnego wzbogacenia.

Finalnie sprawa trafiła przed TSUE, który wypowiedział się w sprawie możliwości otrzymania przez P GmbH zwrotu nadpłaconego VAT na skutek błędnego zastosowania zawyżonej stawki VAT przy sprzedaży na rzecz konsumentów (B2C) oraz uzależnienia możliwości dokonania korekty (i tym samym odzyskania nadpłaconego VAT) od konieczności dokonania korekty dokumentów sprzedaży, która de facto może okazać się niemożliwa z uwagi na brak danych konsumentów.

Wyrok TSUE

TSUE dokonał analizy, czy art. 203 Dyrektywy VAT, zgodnie z którym każdy, kto wykazuje ten podatek na fakturze, jest zobowiązany do zapłaty VAT, należy interpretować w ten sposób, że podatnik, który świadczył usługę i wykazał na fakturze kwotę VAT obliczoną na podstawie błędnej, zawyżonej stawki VAT, jest zobowiązany do zapłaty VAT według tej stawki zawyżonej, nawet jeśli nie istnieje żadne ryzyko utraty wpływów podatkowych ze względu na brak prawa do odliczenia VAT po stronie nabywcy.

Finalnie TSUE uznał, że w sytuacji, w której część wykazanego na fakturze VAT została błędnie zafakturowana, art. 203 tej dyrektywy znajduje zastosowanie jedynie do kwoty VAT przekraczającej kwotę prawidłowo zafakturowanego podatku, jeżeli istnieje ryzyko utraty wpływów podatkowych, a podatnik będący odbiorcą takiej faktury mógłby skorzystać z prawa do odliczenia w odniesieniu do tego VAT.

Natomiast w analizowanym przypadku TSUE podkreślił, że nie istnieje ryzyko utraty wpływów podatkowych, gdyż odbiorcami usług są konsumenci końcowi, nieposiadający prawa do odliczenia naliczonego podatku VAT. W efekcie art. 203 dyrektywy VAT nie powinien mieć tu zastosowania. Konsekwentnie podatnik, który świadczył wyłącznie usługi B2C i wykazał na fakturze kwotę podatku VAT obliczoną na podstawie błędnej (zawyżonej) stawki nie jest zobowiązany do zapłaty części błędnie zafakturowanego VAT, jako że nie istnieje ryzyko utraty wpływów podatkowych.

Stanowisko rzecznik generalnej Juliane Kokott

W związku z brakiem odpowiedzi TSUE na pytanie drugie warto przywołać stanowisko rzecznik generalnej, które poprzedzało wydany w tej sprawie wyrok. Zdaniem rzeczniczki w sytuacji, gdy odbiorcy faktur nie są uprawnieni do odliczenia podatku naliczonego – wystawca faktury nie jest zobowiązany do zapłaty VAT na podstawie art. 203 dyrektywy VAT. Jeśli jednak wśród odbiorców faktur znajdują się również podatnicy, wówczas podatnik zobowiązany będzie do zapłacenia całej kwoty VAT wynikającej z wystawionych faktur.

Rzeczniczka odniosła się również do zarzutu obciążenia odbiorców końcowych wyższą niż prawidłowa stawka VAT. Jej zdaniem okoliczność, że odbiorcy końcowi zapłacili cenę, która została nieprawidłowo obliczona nie stoi na przeszkodzie korekcie zobowiązania podatkowego wynikającego z art. 203 dyrektywy VAT. Odbiorca końcowy zapłacił podatek w poprawnej wysokości, a kwestia obliczenia podatku wg. zawyżonej wartości ma przełożenie wyłącznie na zbyt wysoki składnik VAT w cenie usługi (a w konsekwencji zbyt niską marżę zysku dla spółki), bowiem klienci zgodzili się nabyć usługę za wskazaną przez spółkę cenę brutto. W przypadku stałej kwoty uzgodnionej wobec konsumenta końcowego możliwość bezpodstawnego wzbogacenia się podatnika jest wykluczona.

Znaczenie wyroku dla polskich podatników

Zgodnie z dotychczasowym stanowiskiem polskich organów podatkowych, w podobnych do przedstawionego w wyroku stanach faktycznych, odmawiano podatnikom zwrócenia nadpłaty VAT, argumentując to ich bezpodstawnym wzbogaceniem. Czy w związku z wyrokiem TSUE nadejdzie oczekiwane przełamanie stanowiska organów?

W sytuacjach, w których sprzedaż dokonywana była wyłącznie na rzecz konsumentów – wyrok ten będzie stanowił podstawę do wnioskowania o stwierdzenie i zwrot nadpłaty VAT. Sprawa komplikuje się natomiast, jeżeli kontrahentami byli również podatnicy (również mając na uwadze, że w przypadku wystawiania paragonów z NIP występuje możliwość zidentyfikowania kontrahenta i dokonania korekty), bowiem TSUE nie odniósł się do konieczności korekty wystawionych faktur. Odpowiedź przyniesie kształtujące się nowe stanowisko organów i sądów po wyroku TSUE.