Brak możliwości dostawy towarów do Ukrainy, ale zaliczka podlega VAT

Podatnicy, którzy z powodu wojny w Ukrainie nie mogą zrealizować zamówień i wysłać towarów do swoich ukraińskich kontrahentów, są zobowiązani do opodatkowania otrzymanej zaliczki 23% VAT. Takie stanowisko zajął Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 5 lipca 2022 roku, sygn. akt 0111-KDIB3-3.4012.118.2022.4.PK. Wojna skomplikowała ułożone już w ciągu ostatnich lat coraz lepsze kontakty biznesowe.  Przepisy podatkowe nie sprzyjają jednak polskim podatnikom i nie niwelują trudności finansowych, które i tak w tej sytuacji mogą się pojawiać. Analizowana interpretacja dotyczyła podatnika, który w grudniu 2021 roku otrzymał zaliczkę od swojego kontrahenta ukraińskiego. Zaliczka ta została wykazana w rozliczeniu VAT za grudzień ze stawką VAT 0%. Z uwagi jednak na stan wojny w Ukrainie nie doszło do dostawy zamówionego towaru w terminie sześciu miesięcy od końca miesiąca, w którym zaliczka została wpłacona. W konsekwencji spółka zdecydowała się wystąpić z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej. Zapytała, czy mogłaby wydłużyć okres opodatkowania VAT 0% tej wpłaconej zaliczki czy może jednak powinna ją opodatkować 23% VAT w szóstym miesiącu od wpłaty zaliczki. Spółka twierdziła, że pomimo braku wyraźnego uwzględnienia stanu wojny w przepisach o VAT, zaistniała sytuacja jako stan „siły wyższej” uzasadnia przerwanie sześciomiesięcznego terminu rozliczenia VAT i liczenie go na nowo od momentu zakończenia wojny. Ze stanowiskiem spółki nie zgodził się Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Uznał on, że przepisy ustawy o VAT umożliwiają przedłużenie terminu na zastosowanie stawki VAT 0% od otrzymanej zaliczki, gdy wynika to ze specyfiki dostawy, a stan wojny nie mieści się w katalogu tej przesłanki. Co więcej, organ interpretacyjny uznał, że skoro nie ma określonego terminu wywozu (nie wiadomo przecież, kiedy do niego faktycznie dojdzie), to brak jest podstaw do zastosowania przedłużonego terminu stawki 0% VAT do pobranej zaliczki. Znaczenie w VAT Analizując brzmienie przepisów ustawy o VAT, nie sposób odmówić racji Dyrektorowi Krajowej Informacji Skarbowej. W opisanej sytuacji nie można było powołać się na przepisy szczególne, które umożliwiłyby zastosowanie stawki VAT 0% od otrzymanej zaliczki. Rozwiązaniem mogłoby być wprowadzenie do umów tzw. klauzuli siły wyższej, która umożliwiłaby odstąpienie od umowy od zrealizowania transakcji, na poczet której uiszczono zaliczkę. Istotne znaczenie ma fakt, że w następstwie tego odstąpienia ostatecznie nie dojdzie do czynności opodatkowanej, na poczet której płatność (zaliczka) została przyjęta. Odstąpienie od umowy spowoduje, że przedmiot opodatkowania (dla którego przyjęta płatność była częścią podstawy opodatkowania) nie zaistnieje. Nie ma więc czego obejmować opodatkowaniem. Konsekwencją powyższego musi być upadek obowiązku podatkowego od zaliczki. Nie ma bowiem przedmiotu podatku (czynności podlegającej opodatkowaniu), od którego obowiązek podatkowy miałby powstać. Autor: Anna Matysiak