Projekt Dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw

23 lutego Komisja Europejska zaprezentowała projekt Dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju. Komisja, biorąc pod uwagę rozmiar europejskiej gospodarki, oraz unijne cele w zakresie zielonej transformacji energetycznej i poszanowania praw człowieka zaproponowała ustanowienie ram prawnych, które zobligują przedsiębiorstwa do dołożenia należytej staranności w zakresie ochrony praw człowieka i ochrony środowiska w ramach swojego łańcucha dostaw.

Projekt zakłada, że przedsiębiorcy będą zobowiązani do identyfikowania niekorzystnych skutków dla praw człowieka i dla środowiska w ramach własnej działalności i działalności jednostek zależnych. Przedsiębiorstwa mają również zostać zobowiązane do wdrożenia i regularnego aktualizowania polityki należytej staranności w tym zakresie.

Niekorzystne skutki, które zidentyfikowała Komisja dotyczą takich kwestii jak praca przymusowa, praca dzieci, nieodpowiednia ochrona bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy i wyzysk pracowników, oraz kwestie związane z wpływem na środowisko, np. emisje gazów cieplarnianych i zanieczyszczanie środowiska lub utrata różnorodności biologicznej i degradacja ekosystemów; przy czym Dyrektywa nie zawiera zamkniętego ich zamkniętego katalogu.

Poza identyfikacją i monitorowaniem, przedsiębiorstwa będę również zobowiązane do  zapobiegania potencjalnym niekorzystnym skutkom, powstrzymywania ich, czy zapewnienia procedury rozpatrywania skarg dla podmiotów dotkniętych niekorzystnymi działaniami przedsiębiorstwa.

Ponadto niektóre podmioty będą zobowiązane do posiadania planu, który będzie zapewniać spójność ich działań z założeniami procesu przechodzenia na gospodarkę zrównoważoną oraz z celem polegającym na ograniczeniu globalnego ocieplenia do 1,5°C.

Kogo obejmą regulacje

Projekt dyrektywy wskazuje dwie kategorie podmiotów, w tym:

– przedsiębiorstwa zatrudniające średnio ponad 500 pracowników i osiągające przychody netto w skali światowej powyżej 150 mln EUR,

– przedsiębiorstwa zatrudniające ponad 250 pracowników, prowadzące działalność w określonych sektorach (tekstylnym, rolnictwie, rybołówstwie, czy sektorze wydobywczym) i osiągające przychody netto w skali światowej powyżej 40 mln EUR,

– przedsiębiorstwa spoza UE, które odnotowały w UE przychody netto ze sprzedaży odpowiednio w wysokości przekraczającej 150 lub 40 mln EUR.

Skutki planowanej Dyrektywy będą zróżnicowane w zależności od kategorii podmiotu.

Kontekst regulacji

Proponowane rozwiązania wynikają w szczególności z niedoboru ram prawnych w zakresie należytej staranności w badaniu łańcucha dostaw przez przedsiębiorców. Co prawda w dokumentach ONZ, czy OECD wyznaczono już wytyczne w zakresie odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej, jednak dobrowolne działania okazały się nieskuteczne.

Jednocześnie zaproponowana Dyrektywa nie jest pierwszą propozycją wiążących prawnie rozwiązań. Innym przykładem jest przyjęta w zeszłym roku niemiecka ustawa Lieferkettensorgfaltspflichtengesetz, która od 2023 r. nakłada na działających w Niemczech przedsiębiorców obowiązki związane z monitorowaniem łańcucha dostaw w kontekście praw człowieka i ochrony środowiska. Ustawa ta obliguje jednak do zachowania należytej staranności tylko największe podmioty (wstępnie podmioty zatrudniające powyżej 3000 pracowników – z możliwością późniejszego obniżenia tego pułapu).

Przyszłość

Obecnie nie wskazano planowanej daty wejścia w życie Dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w ostatecznym kształcie. Jednakże bieżące wydarzenia, w szczególności rosyjska agresja na terytorium Ukrainy spowodowały, że zagadnienia związane z etyką prowadzenia biznesu ponownie pojawiły się w centrum politycznego i gospodarczego dyskursu. Niewykluczone, że wydarzenia te wpłyną na ostateczny kształt zaproponowanych jeszcze przed wojną regulacji lub/i przyśpieszą ich wejście w życie.

Działania Komisji są jednak czytelnym sygnałem, że przedsiębiorcy już dziś powinni przygotować się na konieczność weryfikacji swoich kontrahentów pod względem przestrzegania praw człowieka oraz dbania o środowisko. Przedsiębiorcy – aby przygotować się na nadchodzące regulacje – powinni już dziś dokonać przeglądu swojego łańcucha dostaw i zidentyfikować obszary, które mogą wymagać podjęcia działań w kontekście niekorzystnych skutków dla praw człowieka i dla środowiska.

Sygnalizujemy ten temat dlatego, że w ramach rozliczeń podatkowych – w szczególności w zakresie podatku VAT czy podatku u źródła – badanie oraz weryfikacja kontrahenta jest standardowym działaniem jednostek finansowo – księgowych przedsiębiorstw. Wraz z rozszerzeniem zakresu koniecznej weryfikacji, doświadczenia zebrane w kwestiach podatkowych oraz procedury już w firmach wdrożone na potrzeby fiskalne mogą istotnie przyczynić się do skutecznego diagnozowania dostawców i klientów również w innych aspektach.