TSUE: Sankcja 20% w ustawie o VAT niezgodna z prawem UE

15 kwietnia 2021 r. Trybunał Sprawiedliwości UE wydał wyrok w sprawie C-935/19 Grupa Warzywna, w którym uznał, że przepisy polskiej ustawy VAT w zakresie sankcji 20% naruszają regulacje unijne.

TSUE w szczególności skupił się nie niedopuszczalnym zobowiązaniu organów podatkowych do automatycznego ustalenia sankcji 20% bez uwzględnienia okoliczności faktycznych sprawy oraz charakteru naruszenia przepisów. Orzeczenie TSUE otwiera podatnikom drogę do zakwestionowania rozstrzygnięć, w których organy ustaliły dodatkową sankcję VAT.

Czego dotyczyła sprawa?

Wyrok TSUE dotyczył przepisów polskiej ustawy o VAT w zakresie dodatkowego zobowiązania podatkowego w VAT (tzw. sankcja VAT).

Zgodnie z tymi przepisami, organy podatkowe zobowiązane są do nałożenia sankcji VAT w przypadku uznania, że podatnik w złożonej deklaracji podatkowej wykazał nieprawidłową kwotę zobowiązania w VAT, zawyżoną kwotę nadwyżki VAT lub w ogóle nie złożył deklaracji i nie wpłacił kwoty zobowiązania w VAT. Wysokość sankcji wynosi, co do zasady, 30% zaniżenia. Jednakże w przypadku, gdy po zakończeniu kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej podatnik złożył lub skorygował deklarację zgodnie z ustaleniami tej kontroli i wpłacił zaległość podatkową – sankcja w VAT obniżana jest do 20%.

Właśnie przepisy dotyczące ustalenia tej sankcji w przypadku dobrowolnego skorygowania przez podatnika deklaracji zgodnie z ustaleniami organu podatkowego poczynionymi w trakcie kontroli wzbudziły wątpliwości WSA we Wrocławiu pod kątem ich zgodności z prawem UE.

Co orzekł TSUE?

TSUE w dzisiejszym wyroku szerzej odniósł się do przedstawionego mu zagadnienia i stwierdził, że prawo UE sprzeciwia się przepisom krajowym umożliwiającym automatyczne nakładanie dodatkowej sankcji VAT bez uwzględnienia:

• charakteru i wagi nieprawidłowości zawartych w deklaracji podatkowej,
• okoliczności wskazujących na to, czy błąd ten stanowił oszustwo oraz
• faktu, że wpływy skarbu państwa nie uległy uszczupleniu.

Trybunał zaznaczył, że państwa członkowskie są upoważnione do przyjmowania przepisów sankcyjnych w celu zapewnienia prawidłowego poboru VAT i zapobiegania oszustwom, przy czym przepisy te nie powinny wykraczać poza to, co jest niezbędne do osiągnięcia tych celów i powinny być zgodne z zasadą proporcjonalności.

W związku z tym, TSUE stwierdził, że sposób ustalania sankcji w VAT powinien dawać organom podatkowym możliwość zindywidualizowania nałożenia sankcji w celu zapewnienia, by był to środek proporcjonalny do wagi naruszenia i celów związanych z prawidłowym poborem VAT.

W efekcie TSUE stwierdził, że prawo unijne stoi na przeszkodzie przepisom krajowym, które nakładają na podatnika taką sankcję VAT w zakresie, w jakim ma ona zastosowanie bez rozróżnienia charakteru błędu w rozliczeniach oraz ustalenia, czy błąd ten doprowadził do uszczuplenia wpływów do skarbu państwa.

Jakie są skutki dla podatników?

Dzisiejszy wyrok TSUE daje możliwość zakwestionowania rozstrzygnięć organów podatkowych, w których zostało ustalone dodatkowe zobowiązanie podatkowe w VAT.

Przy czym, zgodnie z wyrokiem TSUE, w każdej sprawie, w której została nałożona dodatkowa sankcja konieczne jest dokładne zbadanie charakteru naruszeń (np. tego, czy błąd wynikał z wątpliwości dotyczących wykładni przepisów) lub wpływu tego błędu na uszczuplenie wpływów do skarbu państwa.

Wydaje się, że tezy wyroku TSUE są na tyle ogólne, że może być wzięty pod uwagę nie tylko w przypadku nałożenia dodatkowej sankcji po dokonaniu przez podatnika korekty deklaracji zgodnej z ustaleniami kontroli (w wysokości 20%), ale również w sytuacjach stwierdzenia błędów w rozliczeniach podatników i wydania przez organ decyzji określającej zobowiązanie podatkowe w VAT (w tych przypadkach sankcja wynosi 30%).

W przypadku trwających postępowań na etapie organów odwoławczych oraz sądów administracyjnych, wyrok TSUE może stanowić podstawę do uchylenia decyzji w części dotyczącej ustalenia dodatkowej sankcji w VAT.

W przypadku, gdy doszło już do wydania ostatecznych decyzji lub wyroków sądów administracyjnych w sprawach, w których ustalono dodatkowe zobowiązanie podatkowe – orzeczenie TSUE może stanowić podstawę do wznowienia tych postępowań. W przypadku postępowań podatkowych termin na złożenie wniosku o wznowienie takiego postępowania wynosi 1 miesiąc od dnia publikacji wyroku, zaś w przypadku postępowań sądowo-administracyjnych – 3 miesiące od dnia publikacji wyroku TSUE. Publikacja wyroku TSUE następuje zwykle od miesiąca do trzech miesięcy po ogłoszeniu wyroku.