Przełomowy wyrok NSA dotyczący karuzeli podatkowych VAT

W ostatnim czasie zostało opublikowane uzasadnienie pisemne wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego (sygn. akt I FSK 2053/19), który w końcu może doprowadzić do ograniczenia „odpowiedzialności zbiorowej” wszystkich podatników w łańcuchu dostaw, w którym mogło wystąpić oszustwo podatkowe VAT. Sprawa była prowadzona przez zespół Postępowań podatkowych MDDP, a pełnomocnikami byli: Tomasz Michalik i Jakub Warnieło.

Sprawa, którą prowadził zespół MDDP, dotyczyła podatnika handlującego elektroniką. Organy podatkowe uznały, że podatnik świadomie uczestniczył w oszustwie karuzelowym (które wystąpiło na początkowym etapie łańcucha dostaw, bez udziału podatnika), wobec czego nie powinien mieć prawa do odliczenia VAT z faktur wystawionych przez jego dostawcę. Wobec dostawcy podatnika również zostało przeprowadzone oddzielne postępowanie, w którym uznano, że powinien wiedzieć, że uczestniczy w oszustwie podatkowym, wobec czego także nie ma prawa do odliczenia VAT. Zarówno podatnik, jak i jego dostawca, odwołali się od tych rozstrzygnięć, a następnie złożyli skargi do wojewódzkich sądów administracyjnych. Sądy administracyjne I instancji zaakceptowały stanowiska organów podatkowych i oddaliły skargi. Obie sprawy trafiły zatem do NSA. Standardowo w tego typu sprawach wyroki wobec poszczególnych podmiotów w łańcuchu dostaw zapadają oddzielnie i bez wzajemnego powiązania. W tym przypadku było inaczej. NSA przychylił się do wniosku złożonego przez pełnomocnika podatnika i zdecydował się na „wspólne” rozpatrzenie skargi podatnika oraz jego dostawcy (formalnie były to dwie odrębne rozprawy, ale odbyły się tego samego dnia). Takie rozwiązanie okazało się kluczowe dla wygranej przed NSA. NSA w wyroku wydanym wobec dostawcy stwierdził, że nie ma żadnych podstaw do uznania, że dostawca był świadomym uczestnikiem oszustwa VAT. Sąd uznał również, że WSA niedostatecznie zbadał, czy organy podatkowe prawidłowo ustaliły, że dostawca nie dochował należytej staranności w ramach tych transakcji. Uchylił wyrok WSA i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. W tej sytuacji NSA stwierdził, że konieczne jest również uchylenie negatywnego wyroku wydanego wobec podatnika. Zdaniem NSA, pełnomocnicy podatnika słusznie argumentowali, że w związku z wyrokiem wydanym dla dostawcy doszło do bardzo istotnej zmiany stanu faktycznego i konieczne jest ponowne zbadanie sprawy podatnika. NSA stwierdził, że sąd I instancji, ponownie rozpatrując sprawę, powinien uwzględnić w swoim rozstrzygnięciu przyszły wynik postępowania dotyczącego dostawcy. Zwrócił również uwagę na niekonsekwencję ustaleń organów – skoro dostawca podatnika co najwyżej działał niestarannie, to na jakiej podstawie organy podatkowe uznały, że podatnik brał świadomy udział w oszustwie podatkowym? NSA słusznie zauważył, że w tego typu postępowaniach nie jest możliwe oddzielne rozpatrywanie sprawy podatnika i jego dostawcy. W sytuacji, gdy okaże się, że ustalenia organów wobec dostawcy są nieprawidłowe i uznane zostanie, że dochował on należytej staranności – to nie powinno być podstaw do kwestionowania rozliczeń podatnika (który poza dostawcą nie znał żadnych innych podmiotów na wcześniejszych etapach łańcucha dostaw). Nawet w sytuacji, gdyby stwierdzone zostało, że dostawca nie dochował należytej staranności – wątpliwym wydaje się kwestionowanie rozliczeń podatnika, który współpracował z rzetelnym podmiotem (który był co najwyżej niewystarczająco staranny). Sprawa rozpatrywana przez NSA może przynieść prawdziwy przełom dla podatników i zmianę w podejściu sądów administracyjnych do postępowań dotyczących karuzeli podatkowych. Zgodnie z wyrokiem, w tego rodzaju postępowaniach nie można tracić z pola widzenia ustaleń wobec innych podmiotów występujących w ramach tego samego łańcucha dostaw. Trudno bowiem wyobrazić sobie sytuację, w której podatnikowi zostanie odmówione prawo do odliczenia, a jednocześnie potwierdzone zostanie, że jego dostawca nie był świadomym uczestnikiem oszustwa podatkowego. Taki sposób spojrzenia na te sprawy daje nadzieję podatnikom, którzy mogli zostać uwikłani w karuzelę VAT i starają się udowodnić, że dochowali należytej staranności.