Od nieudanej inwestycji podatnik dwa razy traci?

Fiskus podtrzymuje swoje stanowisko: w wyniku niezrealizowanej inwestycji, podatnik musi zwrócić odliczony podatek od wpłaconej zaliczki, nawet pomimo faktu, iż nie doczekał się zwrotu wpłaconych pieniędzy od nieuczciwego kontrahenta.

Prawo do odliczenia VAT od wpłaconej zaliczki na poczet dostawy towarów i świadczonej usługi, zostało wprost uregulowane w treści przepisu art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. b ustawy o VAT. A co jeśli dostawa nie dojdzie do skutku? Z reguły wpłacona zaliczka jest zwracana, a ten fakt dokumentowany jest fakturą korygującą.

A co jeśli założymy czarny scenariusz dla naszej sytuacji i wpłacona zaliczka nie zostanie jednak oddana przez nieuczciwego kontrahenta? Do tak właśnie przedstawionego stanu faktycznego odniósł się w niedawno wydanej interpretacji dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (interpretacja z dnia 5 stycznia 2021 roku, sygn. akt 0113-KDIPT1-1.4012.834.2020.2.RG)

Podatnik planował nabyć apartament, celem jego późniejszego wynajmu w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Po wpłaconej zaliczce, podatnik odliczył VAT i czekał aż inwestycja szczęśliwie dobiegnie końca. Ostatecznie jednak transakcja nie doszła do skutku, bo deweloper nigdy nie sprzedał lokalu. Zaliczki też nie zwrócił, ponieważ popadł w kłopoty finansowe.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał, iż skoro transakcja nie doszła do skutku, to prawo do odliczenia VAT od zaliczki podatnikowi już nie przysługuje. Na potwierdzenie swojego stanowiska powołał się na wyrok TSUE z dnia 13 marca 2014 roku (sygn. akt C-107/13 w sprawie FIRIN). Wedle tego wyroku, przepisy dyrektywy VAT wymagają korekty odliczenia podatku naliczonego, jeżeli dostawa, której dotyczyła zaliczka, nie została ostatecznie zrealizowana. I to nawet wtedy, gdy dostawca pozostał zobowiązany do zapłaty podatku należnego i nie zwrócił zaliczki.

Nieudana inwestycja to nie zawsze oszustwo

Warto jednak podkreślić, iż wyrok TSUE w sprawie FIRIN, na który konsekwentnie powołuje się dyrektor KIS, dotyczył wpłaty zaliczki z zamiarem oszustwa i wyłudzenia podatku. Nabywca był świadomy tego, że do żadnej dostawy nie dojdzie. TSUE mając właśnie na uwadze ten stan faktyczny – uznał, że nabywca jest zobowiązany do korekty VAT naliczonego (pomimo, że sprzedawca nie zwrócił swojemu kontrahentowi wpłaconej zaliczki).

Nietrudno zauważyć, iż okoliczności sprawy rozpatrywanej przez TSUE znacząco różnią się od tej będącej przedmiotem interpretacji.

Dobra wiara ratunkiem dla nabywców?

Bezsprzecznie fiskus analizując sprawę będącą przedmiotem złożonego wniosku powinien sięgnąć do tez płynących z wyroku TSUE z dnia 31 marca 2018 roku w połączonych sprawach Kollroß i Wirtl (sygn. C-660/16 i C-661/16). Trybunał uznał wówczas, iż prawo do odliczenia VAT od wpłaconej zaliczki powinno być zachowane, w sytuacji gdy nabywca dokonał jej zapłaty – a wszystkie wówczas znane jemu okoliczności sprawy potwierdzały, iż dostawa jest pewna. Innymi słowy nie ma podstaw do twierdzenia, że nabywca mógł być świadomy oszustwa sprzedawcy.

Fiskus wygrywa dwa razy?

Korekta faktury zaliczkowej wymaga zwrotu wpłaconej zaliczki. Skoro do zwrotu zaliczki nie doszło, to wpłacony przez sprzedawcę podatek nadal pozostaje w budżecie. Tymczasem podejście zaprezentowane przez organ interpretacyjny sprawi, że budżet zyska dwukrotnie – zmusza bowiem nabywcę do korekty podatku naliczonego pomimo nieodzyskanej zaliczki.

Z całą pewnością przesadą jest obarczanie nabywcy ryzykiem, związanym z niedostarczeniem nabytych towarów – szczególnie w sytuacji, gdy działając przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć, że sprzedawca nie wywiąże się z zawartej umowy. Dziwi zatem postawa organu interpretacyjnego, który w tak istotnej dla podatników kwestii z całą stanowczością pominął dorobek TSUE, nie zauważając zupełnie na wnioski płynące z wyroku w połączonych sprawach Kollroß i Wirtl (C-660/16 i C-661/16) – o tym wyroku pisaliśmy tutaj. Skoro nabywca nie był świadomy planowanego przez sprzedawcę oszustwa, to zasada dobrej wiary zakazuje wyciągania negatywnych konsekwencji wobec podatnika.