Quick fixes uproszczą rozliczanie VAT w transakcjach łańcuchowych

Rozliczanie VAT w transakcjach łańcuchowych dotychczas powodowało wiele wątpliwości oraz niespójności z uwagi na brak zharmonizowanych regulacji na poziomie unijnym. Od 1 stycznia br. obowiązują w tym zakresie zmiany wprowadzone do Dyrektywy Rady 2006/112 w ramach pakietu tzw. quick fixes, które ujednolicają rozliczanie transakcji łańcuchowych w UE. Z półrocznym poślizgiem zmiany te wchodzą w życie w Polsce na podstawie znowelizowanej od 1 lipca ustawy o VAT.

Z uwagi na brak terminowej implementacji do przepisów krajowych regulacji wynikających z Dyrektywy VAT, polscy podatnicy już od 1 stycznia br. mogli stosować bezpośrednio zasady wynikające z Dyrektywy z pominięciem naszej ustawy. Było to rozwiązanie zalecane w komunikacie Ministerstwa Finansów wydanym w związku z niedostosowaniem przepisów w odpowiednim terminie, aby zapewnić jednolite traktowanie transakcji łańcuchowych u wszystkich stron transakcji.

Nowe regulacje pozwalają w sposób jednoznaczny określić traktowanie dla potrzeb VAT transakcji dokonywanych w łańcuchu dostaw, w efekcie których towary są transportowane między dwoma krajami członkowskimi, bezpośrednio od pierwszego do ostatniego w kolejności podmiotu. Zasadą jest przypisanie transportu wyłącznie dostawie dokonanej na rzecz podmiotu pośredniczącego (organizującego transport), zatem to ona ma charakter „ruchomy” i może być opodatkowana stawką 0% właściwą dla WDT.

Jeśli więc w łańcuchu uczestniczy 3 podatników (A-B-C) i

1. podatnik A sprzedaje towar podatnikowi B (podmiotowi pośredniczącemu)
2. podatnik B sprzedaje ten towar dalej podatnikowi C
3. towar jest wysyłany bezpośrednio od A do C a transport organizuje B

wówczas zasadą generalną jest przyjęcie, że to transakcja A – B jest „ruchoma” i podlega opodatkowaniu stawką 0% w państwie, z którego towary są wysyłane.

Jednak podatnik B działający jako podmiot pośredniczący może tę zasadę zmienić.

Jeżeli podmiot pośredniczący (B) jest zarejestrowany na VAT na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych w państwie, z którego towary te są wysyłane oraz przekaże dostawcy (A) swój numer identyfikacyjny nadany mu przez to państwo, wówczas powyższa reguła ogólna nie znajdzie zastosowania. W takim przypadku pierwsza transakcja (A-B) będzie opodatkowana w państwie wysyłki stawką krajową, zaś druga dostawa (B-C) będzie stanowić dostawę „ruchomą” wewnątrzwspólnotową (opodatkowaną stawką 0%). Przy czym dla transakcji trójstronnych nadal może mieć zastosowanie uproszczenie, jeśli spełnione są wymagane w przepisach warunki.

Kluczowe dla określenia skutków VAT transakcji łańcuchowych według nowych zasad jest więc wskazanie podmiotu pośredniczącego, który poprzez podanie określonego numeru VAT-UE decyduje w praktyce jak transakcje w łańcuchu powinny zostać opodatkowane. Jeśli w łańcuchu uczestniczą więcej niż trzy podmioty wskazanie podmiotu pośredniczącego może stwarzać problemy. Podmiot pośredniczący został zdefiniowany jako inny niż pierwszy w kolejności dostawca towarów, który wysyła lub transportuje towar samodzielnie albo za pośrednictwem osoby trzeciej działającej na jego rzecz. W oparciu o dotychczasowe orzecznictwo TSUE można wnioskować, że chodzi tu o podmiot, który odpowiada za transport i ponosi ryzyko związane z towarami w trakcie transportu. Jednak na rzecz podmiotu pośredniczącego transport może być organizowany przez dowolny podmiot, nie tylko przewoźnika, ale również przez jeden z podmiotów uczestniczących w łańcuchu.

Praktyczny problem może pojawić się w sytuacji, gdy podmiot pośredniczący zdecyduje się podać swój numer nadany w kraju wysyłki towarów już po wystawieniu faktury i rozliczeniu transakcji, co skutkowałoby zaległością podatkową u dostawcy, który do dostawy na jego rzecz słusznie zastosował stawkę 0%. Stąd bardzo istotne jest ustalenie z góry jakim numerem posłuży się nabywca występujący w roli podmiotu pośredniczącego i uzyskanie od niego tego numeru.

Co istotne, powyższe reguły nie mają zastosowania do transakcji z krajami poza UE – eksportu i importu towarów. W tym przypadku nadal będą obowiązywały przepisy dotychczasowe.

Natomiast w zakresie transakcji łańcuchowych dokonywanych w ramach UE wprowadzone zmiany pozwolą w sposób jednoznaczny i – co ważne – jednolity, określić skutki VAT dla wszystkich podmiotów. Warto więc zrewidować dotychczasowe ustalenia biznesowe i warunki dostaw towarów z unijnymi kontrahentami, aby określone w nowych przepisach skutki VAT były optymalne dla stron transakcji.