Czy wykazanie straty na transakcji z podmiotem powiązanym oznacza automatycznie, że jest ona nierynkowa?

Strata realizowana przez podatnika na danej transakcji wewnątrzgrupowej lub na działalności operacyjnej (w przypadku, jeśli znacząca większość przychodów lub kosztów z tej działalności jest wynikiem transakcji realizowanych z podmiotami powiązanymi) bardzo często postrzegana jest przez organy podatkowe jako jednoznaczny sygnał przesądzający o nierynkowym charakterze takich transakcji. Oczywiście wystąpienie strat w związku z realizacją transakcji wewnątrzgrupowych powinno stanowić dla organów podatkowych, ale i dla samego podatnika sygnał, że należy przyjrzeć się warunkom i cenom stosowanym w takich transakcjach, jednakże w wielu przypadkach jednak, organy podatkowe formułując tezy o nierynkowości transakcji bazują wyłącznie na samym fakcie wystąpienia straty.

Warto mieć na uwadze, że strata nie zawsze oznacza, że dana transakcja czy transakcje realizowane są na warunkach nierynkowych. Aby stwierdzić, czy rzeczywiście strata jest konsekwencją nierynkowych cen, należy przeanalizować  m.in. :

• Czynniki, które wpłynęły na fakt osiągnięcia straty – czy są to nadzwyczajne czynniki rynkowe, których wystąpienie było niezależne od podmiotów uczestniczących w transakcji (jak np. spadek popytu na dane produkty / usługi, czy nieprzewidywalny wzrost cen surowców), czy też są to czynniki, na które podmioty realizujące transakcje wewnątrzgrupowe miały wpływ?
• Czy strata która wystąpiła miała charakter jednorazowy, czy też miała charakter długoterminowy i występowała również w innych latach?
• Czy strata realizowana na danej transakcji nie była kompensowana przez większą zyskowność na innej transakcji wewnątrzgrupowej?
• Czy strata nie była wynikiem realizacji strategii biznesowej grupy zakładającej np. wejście na dany rynek czy zwiększenie udziału grupy w danym rynku, itp.
• Czy strata nie jest efektem rozpoczęcia danej działalności.

Dlatego podatnicy, u których występuje temat strat, powinni zawrzeć w dokumentacji cen transferowych odpowiednią i szczegółową analizę czynników, które wpłynęły na fakt zanotowania przez nich straty. Warto też, raportując straty czy to na działalności czy na danej transakcji w formularzu TPR (który będzie wysyłany już niedługo do KAS) zawrzeć w sekcji F tego formularza syntetyczne wyjaśnienie dotyczące powodów wpływających na fakt zrealizowania strat.

Działanie to, mimo, że nie wyeliminuje ryzyka kwestionowania przez organy podatkowe rynkowości transakcji, to na pewno będzie stanowiło mocny argument w ewentualnym sporze podatnika z fiskusem w sądzie. Sądy administracyjne dość często bowiem stają po stronie podatników argumentując, że „ fakt ponoszenia przez podatnika straty w poszczególnych latach (…) nie świadczy – sam w sobie – o brak gospodarczej racjonalności zakwestionowanych przez organy transakcji”.[1]

[1] Cytat z wyroku  WSA w Szczecinie z dnia 17 czerwca 2020 r (I SA/Sz84/20)