Brexit: co dalej z zatrudnionymi w Polsce Brytyjczykami?

Od 1 lutego 2020 r. Zjednoczone Królestwo nie jest już członkiem Unii Europejskiej. Niemniej, do 31 grudnia 2020 trwa tzw. okres przejściowy, w trakcie którego Zjednoczone Królestwo traktowane jest nadal jak państwo członkowskie Unii Europejskiej, z zachowaniem zasadniczych praw i obowiązków. Po tej dacie, z formalnego punktu widzenia, w relacjach z państwami unijnymi Zjednoczone Królestwo stanie się krajem trzecim i nie będzie związane prawem wspólnotowym.

Brexit wpływa m.in. na sytuację obywateli Zjednoczonego Królestwa, podejmujących pracę lub mieszkających w Polsce. W ich przypadku zakres procedur migracyjnych, których należy dopełnić w Polsce, znacząco różni się w zależności od tego czy przyjazd do Polski następuje do końca 2020 r., a więc w ramach okresu przejściowego, czy też po upływie tego okresu. W tym drugim przypadku nie bez znaczenia będzie fakt, czy osoby te będą traktowane jako beneficjenci umowy określającej warunki wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej (dalej: Umowa wystąpienia).

Procedury migracyjne dla obywateli brytyjskich do końca 2020 r.

W trakcie okresu przejściowego, obywatele brytyjscy mają prawo pobytu w Polsce na dokładnie tych samych warunkach, jakie obowiązywały przed wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa ze Wspólnoty.

A zatem, obywatele brytyjscy mają swobodę wjazdu i podejmowania pracy w Polsce z zastrzeżeniem, że jeżeli przebywają na terytorium Polski przez okres dłuższy niż 3 miesiące mają obowiązek zarejestrować swój pobyt. W tym celu niezbędne jest złożenie stosownego wniosku w urzędzie wojewódzkim właściwym ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca. Procedura będzie uproszczona w porównaniu z procedurą legalizacji pobytu cudzoziemców z państw trzecich.

Należy dodać, że prawo pobytu w Polsce przez okres dłuższy niż 3 miesiące przysługuje obywatelowi Unii Europejskiej (a do końca 2020 r. również obywatelowi brytyjskiemu), gdy spełnia jeden z następujących warunków:

• jest pracownikiem lub osobą pracującą na własny rachunek na terytorium Polski,
• posiada wystarczające środki finansowe do utrzymania siebie i członków rodziny na terytorium Polski, tak aby nie stanowić obciążenia dla pomocy społecznej, oraz posiada odpowiednie ubezpieczenie zdrowotne,
• studiuje lub odbywa szkolenie zawodowe w Polsce oraz:
• a) posiada wystarczające środki finansowe do utrzymania siebie i członków rodziny na terytorium Polski, tak aby nie stanowić obciążenia dla pomocy społecznej, jak również
• b) posiada odpowiednie ubezpieczenie zdrowotne,

• jest małżonkiem obywatela polskiego.

Sytuacja beneficjentów Umowy wystąpienia po 1 stycznia 2021 r.

Umowa Wystąpienia przewiduje m.in. że obywatele Zjednoczonego Królestwa i członkowie ich rodzin, przebywający na terytorium państwa członkowskiego przed zakończeniem okresu przejściowego i zamierzający pozostać w danym kraju po 31 grudnia 2020 r., będą traktowani jako „beneficjenci” Umowy Wystąpienia.

Taki status przyznaje im uprzywilejowaną pozycję w odniesieniu do koniecznych przyszłych procedur imigracyjnych. W polskich realiach oznacza to, że osoby te, gdy pozostaną w Polsce po zakończeniu okresu przejściowego, zachowają zarówno prawo pobytu w Polsce, jak również prawo do pracy na dotychczasowych warunkach. Nie wyklucza to jednak obowiązku przejścia procedury potwierdzenia uzyskania uprawnień wynikających z Umowy wystąpienia.

Z projektu nowelizacji ustawy o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin oraz niektórych innych ustaw, wynika, iż:

• beneficjenci Umowy Wystąpienia, którzy zarejestrowali pobyt w Polsce i w dalszym ciągu będą mieli zamiar zamieszkiwać na jej terytorium, powinni nie później niż do 31 grudnia 2021 złożyć wniosek o wymianę posiadanych dokumentów na nowy format dokumentów pobytowych, zawierającym adnotację o Umowie Wystąpienia. Wydawaniem nowych dokumentów będą zajmować się urzędy wojewódzkie. Potwierdzenie rejestracji pobytu obywatela UE, dotychczas mające formę niepraktycznej, dużej kartki, otrzyma formę plastikowego dokumentu, zbliżonego do karty pobytu;
• beneficjenci Umowy wystąpienia, którzy przebywali legalnie w Polsce przed 31 grudnia 2020, jednak nie złożyli wniosków o rejestrację pobytu przed zakończeniem okresu przejściowego, powinni niezwłocznie po 1 stycznia 2021 zaaplikować do właściwego urzędu wojewódzkiego o zarejestrowanie pobytu i wydanie stosownego zaświadczenia (dotyczy obywateli Zjednoczonego Królestwa) lub o wydanie karty pobytu (dotyczy członków rodziny nie będących obywatelami Zjednoczonego Królestwa lub Unii Europejskiej). W toku procedury może być konieczne udowodnienie, że wjazd na terytorium RP nastąpił najpóźniej 31 grudnia 2020.

Wydawane obecnie zaświadczenia o zarejestrowaniu pobytu obywatela UE nie będą stanowiły dla beneficjentów Umowy podstawy do swobodnego podróżowania po krajach strefy Schengen po 1 stycznia 2021. Takie prawo będzie natomiast przysługiwało tym beneficjentom Umowy Wystąpienia, którzy złożą wniosek o wymianę dokumentów pobytowych, nawet jeżeli procedura wymiany dokumentów nie zostanie jeszcze zakończona.

Wskazać należy, że prawo stałego pobytu na terytorium RP będzie przysługiwało Beneficjentom Umowy Wystąpienia po upływie 5 lat nieprzerwanego pobytu na terytorium Polski.

Projekt nowelizacji wskazanej ustawy znajduje się aktualnie na etapie prac Rady Ministrów, w związku z czym finalny kształt przepisów może jeszcze ulec zmianom.

Sytuacja obywateli brytyjskich niebędących Beneficjentami Umowy Wystąpienia po 1 stycznia 2021

W przypadku wjazdu obywateli brytyjskich bądź członków ich rodzin na terytorium Polski po 1 stycznia 2021, nie będą oni kwalifikowani jako beneficjenci Umowy Wystąpienia. W świetle polskiego prawodawstwa będą oni traktowani jak obywatele państwa trzeciego.

Przysługiwał im będzie ruch bezwizowy (do 90 dni w Schengen w 180-dniowym okresie), jednak legalizacja pracy i pobytu będzie opierać się o przepisy ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz ustawy o cudzoziemcach.

W konsekwencji, podjęcie pracy będzie wymagało, co do zasady, uzyskania zezwolenia na pracę poprzedzonego odpowiednią opinią starosty. Legalizacja pobytu w Polsce ponad trzy miesiące związana będzie z kolei z koniecznością wyrobienia wizy lub zezwolenia na pobyt czasowy.