Udział w oszustwie podatkowym – brak prawa do dokonania korekty?

Kontrowersyjne stanowisko NSA w wyroku z 10 października 2018 r., sygn. I FSK 842/18: podatnik nie prawa do korekty w przypadku, gdy podczas kontroli zostanie ustalone, że uczestniczył w oszustwie podatkowym mającym na celu wyłudzenia VAT.

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że dokonanie korekt faktur i deklaracji nie oznacza, że podatnik wyeliminował ryzyko uszczupleń w budżecie.

To niebezpieczne orzeczenie. W uzasadnieniu czytamy:

„Nie można uznać, że w stanie faktycznym, w którym podatnik bierze udział w oszustwie podatkowym, ma on prawo do dokonania korekt (…). Gdyby uznać inaczej, cały łańcuch podmiotów wystawiających fikcyjne faktury, po ujawnieniu ich działalności, korygowałby te faktury i deklaracje oraz powoływał się na decyzje wydawane w stosunku do ich kontrahentów (o odmowie prawa do odliczenia podatku z fikcyjnych faktur) w celu uniknięcia zastosowania w ich przypadku art. 108 VATU. W ten sposób korygowano by – jak słusznie zauważył organ – oszustwa. A nie temu służy art. 108 VATU.”

Zgodnie z art. 108 ustawy o VAT (art. 203 Dyrektywy VAT) osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty.

Naczelny Sąd Administracyjny podjął rozważania dotyczące charakteru art. 108 ustawy o VAT. Z jednej strony, NSA wskazuje, że przepis ten należy traktować jako „swoistą sankcję”, z drugiej zaś (w tym samym akapicie uzasadnienia) powołuje się na wyrok TSUE z 31 stycznia 2013 r. w sprawie C-642/11, EOOD, w którym Trybunał jednoznacznie stwierdził, że „Biorąc pod uwagę, po pierwsze, możliwość skorygowania faktury, a po drugie niebezpieczeństwo posłużenia się fakturą, na której nieprawidłowo wyszczególniono podatek VAT, w celu skorzystania z prawa do odliczenia, nie można uznać obowiązku ustanowionego w art. 203 dyrektywy 2006/112 za nadający zobowiązaniu do zapłaty charakter sankcji.” (pkt 34 wyroku).

Co więcej, w dalszej części uzasadnienia NSA stawia tezę, że stwierdzenie przez TSUE o niesankcyjnym charakterze art. 203 dyrektywy VAT, należy rozumieć w ten sposób, że jest to przepis o charakterze uznaniowym (?!) i może on nie zostać zastosowany, co jest kwestią pozostawioną ocenie organu podatkowego (sądu administracyjnego). NSA jednak nie rozwija swojej myśli, nie wskazuje na kryteria, którymi powinien kierować się organ podatkowy przy podjęciu decyzji o zastosowaniu przepisu art. 108 ustawy o VAT, dodając na koniec uzasadnienia, że „Nie oznacza to natomiast, że nie ma on [przepis art. 108 ustawy o VAT – przyp. autora] charakteru sankcyjno-prewencyjnego, w znaczeniu związanym z eliminacją oszustw podatkowych.”.

Powyższy wyrok NSA zawiera bardzo niepokojące tezy, które przekreślają prawa podatnika, który dochowując należytej staranności nie wiedział i nie mógł wiedzieć, że uczestniczy w oszustwie podatkowym. Należy podkreślić, że stała i ugruntowana linia orzecznicza TSUE w tym zakresie wskazuje, że nie można obciążać przedsiębiorców za nieuczciwość kontrahentów, o której nie mogli wiedzieć (tak m.in. wyroki TSUE w sprawach: C-277/14, PPUH Stehcemp, C-642/11, EOOD, C‑80/11 i C‑142/11, Mahagében i Dávid).

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 października 2018 r., sygn. I FSK 842/18